Category Archives: Մամուռներ

Քլորելա

April 22, 2021 Partizpan Leave a comment

Քլորելան (անգլ․՝ Chlorella, ռուս․՝ Хлорелла, լատ․՝ Chlorella) մոտ 13 տեսակի միաբջիջ, կանաչ ջրիմուռների ցեղ է։ Հայաստանում տարածված է 1 տեսակ՝ Քլորելա սովորականը (Chlorella vulgaris)։

Քլորելան սննդարար և կենսաբանորեն ակտիվ նյութերի գանձարան է: Այն առանձնանում է սպիտակուցի աննախադեպ բարձր պարունակությամբ՝ չոր զանգվածի ավելի քան 55%-ը։ Պարունակում է 20 ամինաթթուներ, այդ թվում ՝ անփոխարինելիներ։ Այնպես որ, բուսակերների համար քլորելան կարող է ամբողջովին փոխարինել միսը։

Քլորելայում ճարպաթթուների ավելի քան 80%-ը ունեն բարձրագույն կենսաբանական ակտիվություն: Քլորելան նաև վիտամինների (A, B1, B2, B6, C, K, PP, E, pantothenic թթու, ֆոլիաթթու, բիոտին) ինչպես նաև միկրո եւ մակրո տարրերի (կալցիում, ֆոսֆոր, մագնեզիում, կալիում, պղինձ, երկաթ, ծծումբ, ցինկ, կոբալտ եւ այլն) արժեքավոր աղբյուր է։ Բացի այդ, քլորելայի բջիջները պարունակում են շատ յոդ ու հարուստ են “կանաչ ոսկով”՝ քլորոֆիլով։

Քլորելան բույսեր աճեցնելու համար

Քլորելան բույսերի աճի 100% օրգանական, արդյունավետ կենսախթանիչ է։ Այն արագացնում է բույսերի արմատների ձևավորումը, աճը, զարգացումը եւ ծաղկումը, բարելավում է դրանց տեսքը, կրճատում է սենյակային բույսերի խնամքի ժամանակը եւ ծախսերը:

Քլորելան ամրացնում է բույսերի իմունիտետը, կայունությունը սթրեսների նկատմամբ, որոնք առաջանում են արտաքին անբարենպաստ ազդեցությունների, այդ թվում՝ երաշտի, տեղափոխման և կլիմայի փոփոխության հետ կապված։

Քլորելան վնասակար ազդեցություն չունի մարդու, կենդանիների եւ շրջակա միջավայրի վրա, նպաստում է շրջակա միջավայրի բարելավմանը:

Քլորելան օգնում է նվազեցնել ավանդական պարարտանյութերի կիրառումը՝ շնորհիվ հողից դրանց լվացման զգալի կրճատման և ազդեցության երկարացման:

Քլորելայի կախույթով (суспензия) ջրելը հարստացնում է հողը օրգանական նյութերով, բարելավելով դրա կառուցվածքը, խթանում է հողում գտնվող օգտակար միկրոօրգանիզմների աճը, նպաստում է հումուսային նյութերի կուտակմանը, բարձրացնում է միկրոտարրերի շարժունակությունը եւ ազատ ամինաթթուների պարունակությունը, բարելավում է հողի ֆերմենտացնող ակտիվությունը եւ ազոտական պարարտանյութերի օգտագործման գործակիցը, օգտահանության է ենթարկում ծանր մետաղների օքսիդները, ռադիոնուկլիդները, պեստիցիդները, կրճատում է ոռոգման ջրի ծախսը, նվազեցնում բույսերի հիվանդացությունները:

Քլորելայի կախույթով (суспензия) ջրելը 7-10 օրով արագացնում է պտուղների հասունացման ժամկետները, նպաստում է բերքատվության բարձրացմանը:

Քլորելան ակտիվորեն սինթեզում է “chlorelline” բնական հակաբիոտիկը, որը ոչնչացնում է պաթոգեն միկրոօրգանիզմները, ջրիմուռները եւ սննդային լուծույթում հայտնված բակտերիաները:

Կիրառումը

Հողի մշակումը

Այգու հողի միկրոֆլորան ակտիվացնելու համար, այն ցանքից առաջ ցողելով մշակում են քլորելայի կախույթով։ Մշակումը կատարվում է խոնավ հողի վրա, 0․5 լիտր կախույթ՝ մեկ քառակուսի մետրին հաշվարկով։

Սերմերն ու սածիլները թրջելը

Քլորելայի կախույթի մեջ սերմերը թրջելը մեծացնում է դրանց ծլողունակությունը, իսկ սածիլների, կպչունակությունը եւ աճի արագությունը։

Մշակաբույսը	Թրջելու տևողությունը	Ծանոթություն
Բարակ պատյանով սերմերը (վարունգ, կաղամբ, լոլիկ և այլն)	5-7 ժամ
Լոբազգիներ և հաստ պատյանով սերմեր	15-20 ժամ
Հացահատիկայիններ	10-12 ժամ	Բացել ջրով 1/4
Սածիլներ	40-50 րոպե
Պատվաստելու համար կտրոններ	10-15 ժամ
Կտրոններ արմատակալման համար	Մինչև արմատների առաջանալը

Կախույթը պետք է +15…+25°C ջերմության լինի

Բույսերի սնուցում և պաշտպանություն

Բույսերի պարարտացումը կարող է կատարվել բույսերի շուրջ հողը ջրելու կամ բույսերի ցողման միջոցով՝ մինչեւ բույսերի տակի հողի խոնավացումը։ Ոռոգումը կարող է արվել նաև կաթիլային ոռոգման համակարգով։ Կախույթը կիրառելի է նաև հիդրոպոնիկ եղանակով աճեցման դեպքում՝ պայմանով, որ միկրոէլեմենտների հավասարակշռության վերահաշվարկ կատարվի:

Նպատակը	Կախույթի քանակը
Ցողելու համար	1լ՝ 100լ ջրին
Ամեն օր ջրելիս	1լ՝ 20լ ջրին
Հաճախ ջրելիս	1լ՝ 10-15լ ջրին
Հազվադեպ ջրելիս	1լ՝ 5լ ջրին

Վիրուսային և սնկային հիվանդությունների դեմ բույսերի մշակումը

Քլորելայի կախույթով (կարելի է 1/3 բացել ջրով) բույսերի մշակումը կատարվում է տերևները ցողելով։ Մշակումը պետք է կատարել շաբաթը մեկ անգամ, մինչեւ հիվանդության վերացումը:

Հնարավոր հիվանդությունների կանխարգելման նպատակով նպատակահարմար է ամիսը մեկ անգամ ցողել բոլոր բույսերը՝ 1/3-1/4 ջրով բացված:

Հղումներ

Բոնսայ, Մամուռներ

Մամուռներ

January 21, 2021 Partizpan Leave a comment

Մամուռները (անգլ․՝ Mosses, ռուս․՝ Мхи, լատ․՝ Bryophyta) ցամաքային, հազվադեպ քաղցրահամ ջրերի ինքնասուն, բույսեր են։ Հայտնի է մոտ 27000 տեսակ։

Որպես կանոն, մամուռները փոքր բույսեր են, որոնց երկարությունը միայն երբեմն է գերազանցում 50 մմ-ը։ Բացառություն են ջրային մամուռները, որոնց մի մասի երկարությունը կես մետրից ավելին է, և էպիֆիտները, որոնք կարող են նույնիսկ ավելի երկար լինել:

Մամուռները հանդիպում են բոլոր մայրցամաքներում, ներառյալ Անտարկտիդան, հաճախ ծայրահեղ կենսամիջավայրի պայմաններում են աճում:

Հայաստանում հանդիպում է մամռանմանների 430 տեսակ։ Ամենատարածված տեսակներն են՝ Տորտուլա գյուղականը (Syntrichia ruralis կամ Tortula ruralis), Գրիմիա օվալաձևը (Grimmia ovalis), Թելամամուռ արծաթափայլը (Bryum argenteum), Թելամամուռ ճմաձևը (Bryum caespiticium), Հոմալոտեցիում Ֆիլիպեն (Homalothecium philippeanum), Լերդամամուռ սովորականը (Marchantia polymorpha)։

Մամուռները Հայաստանում տարածված են գլխավորապես միջին լեռնային և անտառային շրջաններում։ Առավել ուսումնասիրված տերևացողունային մամուռների դասը ներկայացված է 347 տեսակներով, որոնցից 108 տեսակը հազվագյուտ է։

Սովորաբար մամուռները ստվերոտ վայրերում խիտ կլաստերներ են կազմում, հաճախ ՝ ջրի մոտակայքում, չնայած դրանց կարելի է գտնել նաև համեմատաբար բաց, չոր տարածքներում: Բրիոֆիտների մեջ կան տեսակներ, որոնք ապրում են քաղցրահամ ջրերում: Ծովերում չկան, չնայած որոշ տեսակներ տեղակայվում են ալիքների հարվածների տակ գտնվող ժայռերի վրա:

Մամուռը ոչ միայն աճում է ճահիճներում, այլ նաև պայմաններ է ստեղծում դրանց առաջացման համար։

Մամուռների դասերն ու տեսակները

Մեր մոլորակի առաջին մամուռները հայտնվել են ավելի քան 400 միլիոն տարի առաջ՝ ծաղկավոր բույսերից շատ առաջ: Ձարխոտերի նման, այս բույսերը բազմանում են սպորներով: Մամուռների բազմությունը խմբավորված երեք դասերի՝

Տերևացողունայիններ կամ իսկական մամուռներ (անգլ․՝ Bryophytes, ռուս․՝ Бриофиты, լատ․՝ Bryophyta);
Լյարդամամուռներ (անգլ․՝ Liverworts, ռուս․՝ Печеночные мхи, լատ.՝ Hepaticopsida);
Անթոցերոտայիններ (անգլ․՝ Hornworts, ռուս․՝ Антоцеротовые, лат. Anthocerotaceae):

Ստորև ներկայացված են մամուռների մի քանի տարածված տեսակներ:

Աստղամամուռ կամ Տորտուլա գյուղական (անգլ․՝ Twisted moss կամ Star moss, ռուս․՝ Тортула сельская, Витой мох կամ Звездчатый мох, լատ․՝ Syntrichia ruralis կամ Tortula ruralis)

Գրիմիա օվալաձևը (անգլ․՝ Oval dry rock moss, ռուս․՝ Гриммия овальная, լատ․՝ Grimmia ovalis)

Թելամամուռ արծաթափայլը (անգլ․՝ Silvergreen bryum moss կամ Silvery thread moss, ռուս․՝ Серебристо-зеленый мох կամСеребристый нитяной мох, լատ․՝ Bryum argenteum)

Թելամամուռ ճմաձևը (անգլ․՝ Dry calcareous bryum moss, ռուս․՝ Ворсистый нитевидный мох, լատ․՝ Bryum caespiticium)

Հոմալոտեցիում Ֆիլիպեն (Homalothecium philippeanum)

Լերդամամուռ սովորականը կամ Մարշանցիա բազմաձևը (անգլ․՝ Common liverwort կամ Umbrella liverwort, ռուս․՝ Маршанция изменчивая, լատ․՝ Marchantia polymorpha)

Իսկ այժմ այգեգործների և խոլորձ աճեցնողների ամենասիրված մամուռը՝

Տորֆամամուռ, Սպիտակ մամուռ կամ Օշնա (անգլ․՝ Peat moss, ռուս․՝ Сфагнум, Сфагновый мох կամ Торфяной мох, լատ.՝ Sphagnum), տորֆամամուռազգիների ընտանիքի մամուռների ցեղ։

Հայտնի է ավելի քան 300, Հայաստանում՝ 5 տեսակ՝ Տորֆամամուռ ծոպավոր (Sphagnum fimbriatum), Տորֆամամուռ գորշ (Sphagnum fuscum), Տորֆամամուռ ցցված (Sphagnum squarrosum) և այլն: Ունի շատ սահմանափակ տարածում: Հանդիպում է Գեղամա (Գռիձոր), Զանգեզուրի (Գորհայք գ.) և Մեղրու (Ճգնավոր լ.) լեռնաշղթաներում: Զբաղեցնում է շատ փոքր՝ 50-100 մ² տարածք: Աճում է հիմնականում շատ խոնավ վայրերում: Ռիզոիդներ չունի:

Տորֆամուռի օգտակար հատկությունները սենյակային բույսերի համար

Տմամուռը, իր արժեքավոր հատկությունների շնորհիվ, լայնորեն օգտագործվում է այգեգործության և ծաղկաբուծության մեջ: Տորֆամամուռը պարունակում է ֆենոլային նյութեր, տրիտերպենի միացություններ, շաքարներ, աղեր, պեկտիններ: Հայտնի է, որ տորֆամամուռը կանխում է վերքերի թարախակալումը, այսինքն ստերիլիզացնող հատկություն ունի։

Բացի այդ, տորֆամամուռը իր քաշից մոտ 20 անգամ ավել ջուր կարող է ներծծել և պահել իր մեջ, ուստի հողի հետ խառնելով էապես փխրեցվում է հողախառնուրդը և ավելացվում է դրա խոնավություն պահելու ժամանակը։

Կարևոր է իմանալ․

Տորֆամամուռը ավելացնում է մեծացնում է հողի թթվայնությունը։ Հաղախառնուրդում դրա ծավալը չպետք է գերազանցի 10% -ը:

Տորֆամամուռը լայնորեն կիրառում են խոլորձներ աճեցնելիս՝ որպես հավելում սուբստրատին, որպես բույսի համար խոնավություն ապահովող սուբստրատի ծածկ, որպես խոլորձի վերակենդանացման, բազմացման, կտրոնների արմատակալման միջավայր։

Կկվավուշ (անգլ․՝ Haircap, Great golden maidenhair, Great goldilocks, Common haircap moss, կամ Common hair moss, ռուս․՝ Кукушкин лён обыкнове́нный կամ Политрихум обыкновенный, լատ․՝ Polytrichum commune)։

Կկվավուշը մամուռների ամենատարածված տեսակներից է: Ունի մոտ 20−30 սմ երկարությամբ, կանաչաշագանակագույն, չճյուղավորված և ուղղաձիգ ցողուն: Ցողունը ծածկված է խիտ, նեղ, կանաչ տերևներով: Հողին ամրանում է ճյուղավորված ռիզոիդներով, որոնցով կլանում է ջուր և հանքային նյութեր, իսկ կանաչ տերևներով իրականացնում է ֆոտոսինթեզ: Պահանջկոտ բույս չէ, այն դիմանում է ուժեղ ցրտին և շոգին, հիմնականում տարածված է խոնավ անտառներում և ճահճուտներում:

Ռակիմիտրիումները

Ռակոմիտրիումը մամուռների ցեղ է Grimmiaceae ընտանիքում, այն ընդգրկում է 97 տեսակներ:

Ամենատարածված տեսակներն են ՝ Racomitrium microcarpum (մանրապտուղ), Racomitrium canescens (ալեհեր); Racomitrium lanuginosum (բրդոտ):

Նկարում Racomitrium lanuginosum է։ Անգլերեն անվանում են Woolly fringemoss, Hoary rock-moss կամ Woolly moss.

Leucobryum glaucum -ի անգլերեն անվանումը Pincushion Moss է։ Լայնորեն տարածված է Հյուսիսային Ամերիկայի արևելքում և Եվրոպայում։ Աճում է ստվերում և կիսաստվերում՝ ինչպես բերրի, թթվային հողերում, այնպես էլ ավազուտներում:

Որոշ մամուռների ցուցակ դասակարգված ըստ լուսավորության պահանջի

Ստվեր

Atrichum undulatum, Aulacomnium palustre, Bartramia pomiformis, Bryoandersonia illecebra, Climacium americanum, Dicranum scoparium, Entodon seductrix, Hedwigia ciliata, Hylocomium splendens, Hypnum curvifolium, Hypnum imponens, Leucobryum albidum, Leucobryum glaucum, Mnium hornum, Plagiomnium ciliare, Polytrichum commune, Polytrichum juniperinum, Rhodobyrum ontariense, Sphagnum palustre, Thuidium delicatulum

Արև

Atrichum angustatum, Bryoandersonia illecebra, Bryum argenteum, Ceratodon purpureus, Climacium americanum, Entodon seductrix, Hedwigia ciliata, Leucobryum glaucum, Leucobryum albidum, Polytrichum commune, Polytrichum juniperinum, Sphagnum palustre

Մասնակի ստվեր/արև

Atrichum angustatum, Atrichum undulatum, Aulacomnium palustre, Bryoandersonia illecebra, Climacium americanum, Dicranum scoparium, Entodon seductrix, Hedwigia ciliata, Hylocomium splendens, Hypnum curvifolium, Hypnum imponens, Leucobryum albidum, Leucobryum glaucum, Mnium hornum, Plagiomnium ciliare, Polytrichum commune, Polytrichum juniperinum, Sphagnum palustre, Thuidium delicatulum

Ակվարիումները զարդարելու համար օգտագործվող մամուռի տարածված տեսակներ

Բոցամամուռ (անգլ․՝ Flame moss, ռուս․՝ Мох пламя, լատ․՝ Taxiphyllum sp. Flame Moss);
Տոնածառ մամուռ (անգլ․՝ Christmas Moss, ռուս․՝ Рождественский мох, լատ․՝ Vesicularia montagnei);
Ճավա մամուռ (անգլ․՝ Java moss, ռուս․՝ Мох яванский, լատ․՝ Vesicularia dubyana);
Լացող մամուռ (անգլ․՝ Weeping Moss, ռուս․՝ Плачущий мох, լատ․՝ Vesicularia ferriei Weeping);
Ռիչիա մամուռ (անգլ․՝ Floating crystalwort, ռուս․՝ Риччия плавающая, լատ․՝ Riccia fluitans);
Ռիկարդիա մամուռ (անգլ․՝ Jagged germanderwort, ռուս․՝ Мох Риккардия Хамедрифолия, լատ․՝ Riccardia Chamedryfolia);
Փյունիկ մամուռ անգլ․՝ Phoenix moss, ռուս․՝ Мох Феникс, լատ․՝ Fissidens fontanus)