Category Archives: Բոնսայ

Սերիսա ճապոնական

Սերիսա ճապոնականը (անգլ․՝ Snowrose, Tree of a thousand stars, Japanese boxthorn, չին․՝ 六月雪, ռուս․՝ Серисса японская, լատ․՝ Serissa japonica) արևադարձային, մշտադալար, ծաղկող թուփ է։ Աճում է Արևմտյան Ասիայում՝ Հնդկաստանից և Չինաստանից մինչև Ճապոնիա:

Սերիսան լայնորեն աճեցվում է թե՛ որպես գեղեցիկ սենյակային բույս, թե՛ բոնսայ եղանակով աճեցնելու համար։

Խնամքը

Օդի ջերմաստիճանը

+10°C-ից ցածր ջերմաստիճանը կարող է կործանել բույսը։ +18…+30°C օդի լավագույն ջերմաստիճանային տիրույթն է, իսկ ձմռանը՝ +14…+15°C է։

Ջրելը

Ծաղկամանի հողը պետք է միշտ չափավոր խոնավ լինի։ Ջրել պետք է հնեցված, սենյակային ջերմաստիճանի ջրով։ Ժամանակին չջրելու հետևանքով բույսը կարող է տերևաթափ լինել։ Այդ դեպքում անհրաժեշտ է շարունակել ջրել բույսը, բայց շատ ավելի քիչ ու զգուշավոր՝ մինչև նոր տերևներ ձևավորվեն։

Օդի խոնավությունը

Սերիսան խոնավասեր է, օդի խոնավությունը պետք է 50%-ից ցածր չլինի։ Ամենահարմարավետը օդի 60-80% խոնավության տիրույթն է։ Չոր կլիմայի պայմաններում խորհուրդ է տրվում օրը 2 անգամ ցողել բույսը և/կամ բույսը ծաղկամանով տեղադրել ջրով ու խիճով լի, լայն տակդիրի վրա՝ այնպես, որ ծաղկամանը ջրից բարձր մնա, բայց հասանելի լինի գոլորշիացող հոսքին։

Սնուցումը

Աճի շրջանում սերիսան պարարտացնում են 10-14 օրը մեկ անգամ՝ բացառապես հեղուկ պարարտանյութով: Գերադասելի են օրգանական պարարտանյութերը, բայց կարող են նաև օգտագործվել համալիր հանքային պարարտանյութեր (փաթեթի վրա առաջարկվող դոզայի 1/2 մասով): Ձմռանը, զով պայմաններում պահելիս, սնուցում չի տրվում, իսկ սովորական պայմաններում սնուցում են 4-6 շաբաթը մեկ:

Տեղափոխումը

Այլ, քիչ ավելի մեծ ծաղկամանի մեջ բույսը տեղափոխում են ըստ անհրաժեշտության՝ սովորաբար, 1-2 տարին մեկ։ Բույսի մատղաշ արմատները վատ հոտ ունեն՝ անհանգստանալու կարիք չկա։

Հողախառնուրդը

Անհրաժեշտ է փխրուն, լավ դրենաժային հատկություն ունեցող , պարարտ հաղախառնուրդ։ Հողախառնուրդի թթվայնությունը՝ 5.5pH-7pH

Բազմացումը

Որպես կանոն, սերիսան բազմացնում են կտրոններով։ Դրա համար կտրում են մոտ 10 սանտիմետր երկարությամբ, առնվազն երեք հանգույց ունեցող, կիսափայտացած գագաթային ճյուղերը: Արմատավորելու համար կտրոնները տնկում են պեռլիտի և տորֆի խառնուրդի մեջ և ստեղծում են ջերմոցային պայմաններ: Գործընթացն արագացնելու համար, կտրոնները կարելի է մշակել արմատավորման խթանիչներով (Clonex, Հետերոաուկսին, Корневин) և/կամ հողախառնուրդը տակից տաքացնել:

Հնարավոր է նաև ջրի մեջ արմատակալումը։

Վնասատուները և հիվանդությունները

Ալրատիզերը, վահանակիրները, սարդոստայնային տիզերը կամ ուտիճները կարող են վնասել սերիսային:

Ջրախեղդ անելու հետևանքով և/կամ ոչ փխրուն, կարծր հողախառնուրդի պատճառով կարող են փտել բույսի արմատները:

Հնարավոր բարդություններ և խորհուրդներ

  • Եթե բույսը չի ծաղկում, ուրեմն լուսավորությունը բավարար չէ։
  • Բույսի տերևները դեղնում են, փչանում և թափվում հողի ավելորդ խոնավության պատճառով:
  • Սենյակը, որում գտնվում է բույսը, պետք է պարբերաբար օդափոխվի:
  • Գարնանը խորհուրդ է տրվում կտրել թույլ զարգացած ճյուղերը և քշտել ճյուղերի ծայրերը՝ ավելի լավ ճյուղավորում ստանալու համար:
  • Բոլոր ստորին ճյուղերը կտրելով, կարելի է փոքրիկ ծառի տեսք տալ սերիսային:

Հղումներ

Ալբիցիա

Ալբիցիան (անգլ․՝ Silk tree, ռուս․՝ Альбиция, լատ․՝ Albizia) Ալբիզիան բակլազգիների (Fabaceae) ընտանիքի, հիմնականում արագ աճող մերձարևադարձային և արևադարձային, տերևաթափ ծառերի և թփերի ավելի քան 160 տեսակների ցեղ է:

Հանդիպում է Ասիայում, Աֆրիկայում, Մադագասկարում, Ամերիկայում և Ավստրալիայում, բայց հիմնականում Հին աշխարհի արևադարձային գոտիներում: Որոշ վայրերում որոշ տեսակներ համարվում են մոլախոտ:

Հայաստան ներմուծվել է և աճում է ցածրադիր վայրերում՝ չոր մերձարևադարձային շրջաններում (Մեղրի, Նոյեմբերյան, Իջևան), որտեղ և ամեն տարի առատ ծաղկում և պտղաբերում է։ Երևանի կանաչ տնկարկներում հանդիպում է հատուկենտ, դժվար է հարմարվում չորային և խիստ ցամաքային կլիմայի պայմաններին։ Երևանի բուսաբանական այգում, 1200 մ բարձրության վրա ցրտահարվում է։

Silk tree mimosa (Albizia julibrissin)

Ալբիցիայի խնամքը սենյակային պայմաններում

Լուսավորությունը

Ալբիցիան լավ, պայծառ լուսավորության կարիք ունի, բայց, միաժամանակ, երիտասարդ բույսերին կեսօրի արևի կզիչ ճառագայթներից պաշտպանելու կարիքը կա։ Ամռանը դուրս տանելը լավագույն լուծումն է բույսի համար։

Օդի ջերմաստիճանը

Վեգետացիոն շրջանում ալբիցիայի համար օդի ամենահարմարավետ ջերմաստիճանային տիրույթը +20…+25°C է։ Ձմռանը բույսը պետք է տեղափոխել զով տեղ (+8…+10°C): +5°C-ից ցածր օդի ջերմաստիճանը կարող է մահաբեր լինել։

Օդի խոնավությունը

Ալբիցիան խոնավասեր չէ, սաղարթը ցողելու կամ շրջակա օդը խանավացնելու կարիք չկա։

Ջրելը

Վեգետացիոն շրջանում ջրում են, երբ ծաղկամանի հողի վերին շերտը չորանում է։ Ջրում են առատ՝ սենյակային ջերմաստիճանի, հնեցված ջրով։ Ձմռանը էականորեն քիչ են ջրում՝ չթողնելով որ հողն ամբողջ խորությամբ չորանա։

Սնուցումը

Վեգետացիոն շրջանում, 2-3 շաբաթը մեկ սնուցում են դեկորատիվ-սաղրթավոր բույսերի համար նախատեսված համալիր պարարտանյութով։

Տեղափոխումը

Մեկ այլ, քիչ ավելի մեծ ծաղկաման բույսը տեղափոխում են գարնանը։ Երիտասարդ ալբիցիաների տեղափոխման կարիքն առաջանում է ամեն տարի, իսկ մեծահասակներինը՝ 2-3 տարին մեկ։ Ալբիցիան արագաճ է, ուստի դրա համար ընտրում են խոր և լայն ծաղկամաններ։

Հողախառնուրդը

Հողի նկատմամբ պահանջկոտ չէ։ Ճմահող (3 մաս), տորֆ (2 մաս), ավազ (1 մաս)։ Ծաղկամանում պետք է լավ դրաժային շերտ լինի։

Բազմացումը

Ալբիցիան բազմացնում են սերմերով կամ տնկաշիվերով (կտրոններով)։

Ցանելուց առաջ սերմերը 24-48 ժամ թրջում են գոլ ջրի մեջ։ Դրանից հետո ցանում են տորֆից ու ավազից պատրաստված հողախառնուրդի մեջ։ Սերմը հողի մեջ քիչ են խորացնում։ Ցանքի հողը միշտ չափավոր խոնավ են պահում, ծածկում են ապակիյով կամ պլաստիկ թաղանթով։ Ծլելը կարող է մի քանի ամիս տևել։

Տնկաշիվերով բազմացնելու համար, կողային ճյուղերից կտրում են 10-15 սմ երկարությամբ, կիսափայտացած կտրոններ և տնկում են տորֆից ու ավազից պատրաստված հողախառնուրդի մեջ։ Ապահովում են մինիջերմոցային պայմաններ։

Հիվանդություններ և վնասատուներ

Սենյակում շատ չոր օդի պայմաններում ալբիցիան կարող է ենթարկվել սարդոստայնային տիզի հարձակմանը։

Հազվադեպ է հիվանդանում՝ հիմնականում վատ խնամքի հետևանքով։

Հնարավոր բարդություններ
  • Կոկոնների չորանալը։ Ծաղկամանի հողը շատ է չորացել։
  • Տերևների թոշնելը։ Ջրախեղդ է արվել, հողախառնուրդը թեթև ու փխրուն չէ կամ շատ է չորացել։
  • Տերևների գույնը խամրում է։ Լույսի պակաս։
  • Տերևների եզրերը չորանում ու շագանակագույն են դառնում։ Քիչ ջրելու կամ օդի չորության հետևանք։
  • Տերևների մակերեսին գոյանում են մուգ բծեր։ Բույսը տառապում է միջանցիկ քամիներից։

Հղումներ

Դանդուռ աֆրիկյան

Աֆրիկյան դանդուռը (անգլ․՝ Elephant bush, Dwarf Jade, լատ․՝ Portulacaria afra) մանր, հաստ տերևներով հարավաֆրիկյան սուկուլենտ է։ Իր հայրենիքում 2-6 մ բարձրությամբ թուփ է, որը փղերի սիրված ուտելիք է։ Դրանով է պայմանավորված

«փղի թուփ» անգլերեն անվանումներից մեկը։ Աֆրիկյան դանդուռ ուտում են նաև այծերն ու կրիաները: Այն նաև օգտագործվում է հարավաֆրիկյան խոհանոցում ՝ աղցաններին, ապուրներին կամ շոգեխաշած ուտեստներին թթվաշ համ տալու համար:

Աֆրիկյան դանդուռը սենյակային պայմաններում սովորաբար մինչև 1 մ բարձրության է հասնում և համարյա երբեք չի ծաղկում։ Գոյություն ունեն աֆրիկյան դանդուռի խայտաբղետ և գաճաճ ենթատեսակներ։

Աֆրիկյան դանդուռը բոնսայի համար կիրառվող ամենատարածված սուկուլենտն է

Աֆրիկյան դանդուռը, բացառությամբ էականորեն փոքր տերևներից, շատ նման է թանձրատերևուկին (Crassula ovata), և նույն խնամքի կարիքն ունի:

Աֆրիկյան դանդուռի խնամքը սենյակային պայմաններում

Աֆրիկյան դանդուռը սենյակային պայմաններում աճեցվում է որպես բոնսայ, որպես սովորական ծաղկամանային բույս կամ ամպելային՝ կախված աճող։

Լուսավորությունը։ Աֆրիկյան դանդուռի համար անհրաժեշտ է ապահովել շատ պայծառ լուսավորություն։ Այն չի վախենում արևի ուղիղ ճառագայթներից։

Օդի ջերմաստիճանը։ Եթե հնարավորություն կա, ապա ձմռան հանգստի համար, օդի ջերմաստիճանի ամենահարմարավետ տիրույթը +10…+16°C է։ +8°C-ից ներքև ջերմությունը չի կարելի իջեցնել։ Տաք սենյակում ձմեռացման դեպքում, ջերմաստիճանը չպետք է գերազանցի +22°C-ը։

Ամռանը շատ շոգը վնասակար է, լավագույն տիրույթը +22…+27°C է։

Օդի մաքրությունը։ Շատ կարևոր է որպեսզի աֆրիկյան դանդուռը միշտ թարմ օդ ունենա, ուստի սենյակը, որտեղ աճում է բույսը, պետք է հաճախակի օդափոխել։ Լավ կլինի, եթե տաք սեզոնը բույսը ամբողջությամբ դրսում անցկացնի։

Ջրելը։ Աֆրիկյան դանդուռը պետք է շատ չափավոր ջրել։ Գերխոնավությունը կարող է սպանել բույսին։ Ջրել պետք է երբ ոչ միայն ծաղկամանի հողի մակերեսն է չորացել, այլև համարյա ողջ հողը։

Օդի խոնավությունը։ Մյուս սուկուլենտ բույսերի պես, աֆրիկյան դանդուռը նույնպես չի վախենում չոր օդից։ Ոչ շրջակա օդի խոնավությունը բարձրացնելու, ոչ էլ բույսը ցողելու կարիք չկա։

Սնուցումը։ Վեգետացիոն շրջանում աֆրիկյան դանդուռին սնուցում են 15 օրը մեկ՝ հատուկ սուկուլենտների և/կամ կակտուսների համար նախատեսված պարարտանյութերով՝ պարարտանյութի փաթեթի վրա նշվածից երկու անգամ պակաս չափաբաժիններով։

Էտը։ Աֆրիկյան դանդուռը հանգիստ դիմանում է նույնիսկ շատ խոր էտին ու արագ վերականգնվում է, ընդորում, էտել կարելի է շուրջ տարին։ Անկանոն աճը զսպելու և սաղարթին ցանկալի ձև տալու համար, ակտիվ աճի շրջանում անհրաժեշտ է անընդհատ քշտել ճյուղերի ծայրերը։

Տեղափոխումը։ Այլ, մի փոքր ավելի մեծ ծաղկամանի մեջ բույսը տեղափոխում են միայն ակնհայտ անհրաժեշտության դեպքում՝ երբ արմատներն այլև աճի տեղ չունեն։ Սովորաբար, երիտասարդ բույսերի համար այդ անհրաժեշտությունը ծագում է 2 տարին մեկ, իսկ մեծահասակների համար՝ 4-5 տարին մեկ։

Նոր ծաղկամանը, կամ, բոնսայի դեպքում հատուկ տաշտակը, լավ դրենաժային շերտ պետք է ունենա։ Հողախառնուրդը պետք է լինի թեթև, փխրուն, ջրա և օդաթափանցիկ։ Կարելի է գնել սուկուլենտների և/կամ կակտուսների համար նախատեսված պատրաստի հողախառնուրդ։ Ինքնուրույն պատրաստելու համար, հավասար մասերով խառնում են մանր խիճ կամ խոշոր ավազ, կավային ճմահող, տերևային բուսահող։ Հողախառնուրդի թթվայնությունը պետք է լինի 4,5-6,0 рН տիրույթում։ Բույսը տեղափոխելիս, բույսի աճը զսպելու համար, կարելի է մինչև 1/3-ով կարճեցնել արմատները։

Բազմացումը։ Աֆրիկյան դանդուռը ամենահեշտ բազմացվող բույսերից է։ Բազմացնում են կտրոններով։ Խորհուրդ է տրվում առնվազն 4 տերև ունեցող 6-7 սմ երկարությամբ կտրոններ դնել արմատակալման, սակայն փորձը ցույց է տալիս, որ շատ ավելի փոքր, 1-2 տերև ունեցող կտրոններն էլ են արմատակալում։

Տնկելուց առաջ կտրոնները մոտ 24 ժամ թողնում են (ոչ արևի տակ) որ կտրված տեղերը չորանան։ Տնկում են վերը նշված համամասնություններով կազմված հողախառնուրդում, հողը միշտ չափավոր խոնավ են պահում, տնկարկը դնում են պայծառ, ցրված լույսով լուսավորված տեղում, իսկ կտրոնները ծածկելու, ջերմոցային պայմաններ ստեղծելու կարիք չկա։

Հիվանդություններ և վնասատուներ։ Աֆրիկյան դանդուռը համեմատաբար կայուն է հիվանդությունների նկատմամբ։ Բայց վատ խնամքի, օրինակ, չափից շատ ջրելու կամ մաքուր օդից զրկելու դեպքում, կարող է վարակվել ալրացողով։

Վնասատուներից աֆրիկյան դանդուռի վրա կարող են հայտնվել՝

Տարածված բարդություններ են՝

  • տերևաթափ՝ վատ լուսավորության պատճառով;
  • ճյուղերի անհամաչափ ձգվածություն՝ վատ լուսավորության կամ գերխոնավացմն պատճառով;
  • տերևների դեղնում և թոշնում՝ գերխոնավացմն պատճառով։

Հղումներ

Զանտոքսիլում

Զանտոքսիլումը (անգլ․՝ Zanthoxylum, ռուս․՝ Зантоксилум, Жёлтодревесник, լատ․՝ Zanthoxylum) Rutaceae ընտանիքի մոտ 250 տեսակի տերևաթափ և մշտադալար ծառերի, թփերի և մագլցող լիանաների ցեղ է։

Զանտոքսիլումները բնիկ են ողջ երկրագնդի տաք, բարեխառն և մերձարևադարձային գոտիներում:

Հանրահայտ չինական Սիչուանի պղպեղ համեմունքը և դրա ճապոնական, կորեյական, հնդկական և այլ երկրների տարատեսակները պատրաստում են զանտոքսիլումի հետևյալ տեսակների պտուղների կեղևից՝

  • Չինական պղպեղ (անգլ․՝ Red Sichuan peppercorns, չին․՝ Honghuajiao 红花椒, լատ․՝ Zanthoxylum bungeanum)
  • Սիչուանի կանաչ պղպեղ (անգլ․՝ Green Sichuan peppercorns, Winged prickly ash, չին․՝ Qinghuajiao 青花椒, լատ․՝ Zanthoxylum armatum)
  • Ճապոնական պղպեղ (անգլ․՝ Japanese pepper, Japanese prickly-ash, Korean pepper, լատ․՝ Zanthoxylum piperitum) օգտագործում են Ճապոնիայում և Կորեյայում՝ որպես նմանատիպ համեմունք։
  • Մազտաքատերև փշոտ հացենի (անգլ․՝ Mastic-leaf prickly ash, լատ․՝Zanthoxylum schinifolium օգտագործում են Կորեյայում՝ որպես քիչ ավելի նվազ դառնություն ունեցող համեմունք։
  • Հնդկական փշոտ հացենի (անգլ․՝ Indian prickly ash, լատ․՝ Zanthoxylum rhetsa օգտագործում են Հնդկաստանի արևմուտքում՝ որպես նմանատիպ համեմունք

Զանտոքսիլումի տարբեր տեսակներ հաջողությամբ աճեցվում են սենյակային պայմաններում՝ թե՛ որպես գեղեցիկ դեկորատիվ սաղարթով բույս, թե՛ որպես բոնսայ։

Խնամքը սենյակային պայմաններում

Օդի ջերմաստիճանը։ Զանտոքսիլումը ջերմասեր է, ձմռանը սենյակի հարմարավետ ջերմաստիճանը պետք է +16…+18°C տիրույթում լինի, նվազագույնը՝ +10°C։ Շատ վատ է տանում ցրտահարությունն ու միջանցիկ քամիները:

Լուսավորությունը։ Ամռանը զանտոքսիլումը դնում են դրսում՝ բաց երկնքի տակ՝ մի փոքր ստվերում։ Սիրում է պայծառ ցրված լույսը նաև որոշ չափով արևի ուղիղ ճառագայթներ, բայց ոչ կեսօրի կիզիչ արևը:

Հողախառնուրդը։ 2 մաս ճմահող, 1 մաս տերևային բուսահող, 1 մաս կենսահումուս, 1 մաս ավազ կամ վերմիկուլիտ: Կարելի է ցիտրուսայինների համար պատրաստի հողախառնուրդ գնել և ավելացնել խոշոր ավազ, կեռամզիտ կամ վերմիկուլիտ։

Ջրելը։ Վեգետացիոն շրջանում առատ են ջրում, ձմռանը շատ ավելի քիչ, բայց ծաղկամանի հողը չպիտի ամբողջովին չորանա: Չափից շատ ջրելու հետևանքով բույսի արմատները կարող են փտել, իսկ անբավարար ջրելուց տերևները թափվել։ Հողի լրիվ չորանալը կկործանի բույսը։ Անցանկալի է կոշտ ջրով ջրելը:

Օդի խոնավությունը։ Զանտոքսիլումը խոնավասեր է, ուստի սաղարթը պարբերաբար գոլ, հնեցված ջրով ցողելը պարտադիր է: Բույսը լավ կարձագանքի նաև ամենշաբաթյա տաք ցնցուղին։

Սնուցումը։ Վեգետացիոն շրջանում, 2 շաբաթը մեկ սնուցում են սենյակային բույսերի համար նախատեսված համալիր պարարտանյութով։

Բազմացումը։ Զանտոքսիլումը կարող է բազմացվել սերմերով, կտրոններով և անդալիսի միջոցով։

Նախքան ցանելը, սերմերը մինչև 90 օր ստրատիֆիկացնում են կամ ենթարկում սկարիֆիկացիայի։ Այնուհետև 24 ժամ թրջում են։ Ցանում են փխրուն սուբստրատի մակերեսին և ծածկում հողի բարակ շերտով: Ցանքը խոնավացնում են, ծածկում են ապակիյով կամ պլաստիկ թաղանթով և դնում լուսավոր տեղում՝ օդի +20…+24°C ջերմաստիճանի պայմաններում: Ցանքը պարբերաբար օդափոխում են: Սերմերը ծլում են 6-12 ամսում:

Հղումներ

Նագեյա

Նագեյան (անգլ․՝ Nageia, ռուս․՝ Нагейя, լատ․՝ Nageia) Պոդոկարպ (Podocarpaceae) ընտանիքին պատկանող փշատերեւների ցեղ է, որն ընդգրկում է 1-54 մ բարձրությամբ մշտադալար թփեր և ծառեր:

The Plant List բույսերի տվյալների շտեմարանի տվյալներով (2021թ․ մայիսի դրությամբ) նշված է նագեյայի 6 տեսակ՝

  • Nageia fleuryi (Hickel) de Laub. Մինչեւ 30 մետր բարձրությամբ, բրգանման սաղարթով ծառ է։ Աճում է Կամբոջայում, Չինաստանում, Թայվանում, Լաոսում և Վիետնամում: Փայտը շատ արժեքավոր է, օգտագործվում է երաժշտական գործիքների, ուտելու փայտիկներ, ամանեղեն պատրաստելու համար:
  • Nageia formosensis (Dummer) C.N.Page Աճում է միայն Թայվանում։
  • Nageia maxima (de Laub.) de Laub. Աճում է միայն Մալայզիայում։
  • Nageia motleyi (Parl.) de Laub. Աճում է Բրունեյում, Ինդոնեզիայում, Մալայզիայում, Թաիլանդում։
  • Նագեյա Նագի (Asian bayberry, Nagi, Broadleaf Podocarpus) Nageia nagi (Thunb.) Kuntze Աճում է Չինաստանում, Թայվանում, Ճապոնիայում, լեռնալանջերին՝ 200-1200 մ բարձրության վրա։ Ցրտադիմացկունությամբ համապատասխանում է 9-11-րդ գոտիներին։ Նախկինում կոչվում էր Podocarpus nagi։
  • Nageia wallichiana (C.Presl) Kuntze It is a tree 10–54 մ բարձրությամբ ծառ է։ Աճում է Բրունեյում, Կամբոջայում, Չինաստանում, Հնդկաստանում, Ինդոնեզիայում, Լաոսում, Մալայզիայում, Մյանմայում, Թաիլանդում և Վիետնամում։
Նագեյա Նագիի սերմերը

Կարող է աճել և՛ թեթև (ավազոտ), միջին (կավային) և ծանր (կավե) հողերում: Նախընտրում է խոնավ հողը: Հողի թթվայնությունը pH ՝ թթու, չեզոք և հիմնական (ալկալային) հողեր: Կարող է աճել կիսաստվերում (բաց անտառ) կամ արևի տակ:

Նագեյա Նագին Չինաստանումմ և Ճապոնիայում տնկում են պարտեզներում, զբոսայգիներում, արգելավայրերում և նույնիսկ որպես փողոցային ծառեր։ Այն նաև տարածված է որպես բոնսայի ծառ: Փայտն օգտագործվում է տներ և կամուրջներ կառուցելու, կահույք, սպասք և այլ իրեր պատրաստելու համար: Սերմերից ստացվում է ուտելի յուղ, որն օգտագործվում է նաև արդյունաբերության մեջ:

Նագեյա Նագիի խնամքը սենյակային պայմաններում

Նագեյան սենյակում առողջարար ազդեցություն ունի։ Այն ոչ միայն մեղմ բուրմունք ունի, այլև ֆիտոնիցիդներ է արտադրում, որոնք ճնշում են օդի միջի պաթոգեն միկրոֆլորային։

Նագեյան նաև բոնսայի համար ամենաշատ օգտագործվող փշատերևներից է։

Լույսը։ Նագեյան լուսասեր է, անհրաժեշտ է ապահովել պայծառ լուսավորություն, երկար լուսային օր, որից մի քանի ժամը արևի ուղիղ ճառագայթների ներքո։

Օդի ջերմաստիճանը։ Ձմռանը պետք է պահել զով միջավայրում՝ +10․․․+12°С ջերմաստիճանում։ Օդի ջերմաստիճանը +6С° չպիտի նվազի։

Օդի խոնավությունը։ Խոնավասեր է։ Անհրաժեշտ է հնեցված, սենյակային ջերմաստիճանի ջրով պարբերաբար ցողել բույսը։

Ջրելը։ Ամռանը առատ, ցուրտ ամիսներին՝ չափավոր, այնպես որ ծաղկամանի հողը ամբողջովին չչորանա։

Սնուցումը։ Վեգետացիոն շրջանում բույսը պետք է ամիսը մեկ անգամ սնուցել համալիր պարարտանյութով։

Տեղափոխելը։ Այլ, քիչ ավելի մեծ ծաղկաման տեղափոխում են տարին մեկ անգամ, գարնանը։ Մեծահասակ բույսերը տեղափոխում են ըստ անհրաժեշտության՝ 2-3 տարին մեկ։

Հողախառնուրդը։ Հարմար է փշատերի համար նախատեսվախ պատրաստի հողախառնուրդը։ Ինքնուրույն պատրաստելու համար միմյանց են խառնում՝

Հողախառնուրդը պետք է թեթև թթվայնություն ունենա։

Հիվանդություններ և վնասատուներ։ Նագեյան շատ հազվադեպ է հիվանդանում կամ ենթարկվում վնասատուների հարձակմանը։

Սերմերով բազմացումը

Նագեյայի սերմերը ցանելուց առաջ պետք է ստրատիֆիկացվեն։ Սերմերը փաթաթում են տորֆամամուռով (սֆագնում մամուռով), դնում են օդափոխման անցքերով պոլիէթիլենային տոպրակի մեջ ու պահում են սառնարանի ներքին, ամենատաք մասում (t=+2…+4ºС): 60 օր անց սերմերը հանում են, զգուշորեն առանձնացնում են մամուռից և ցանում են տորֆից, գետի ավազից և վերմիկուլիտից կազմված հողախարնուրդի մեջ՝ միմյանցից 5 սմ հեռու և 1 սմ խորությամբ։

Հնարավոր է, որ որոշ սերմեր ծլած լինեն ստրատիֆիկացման ընթացքում։ Այդ դեպքում, չվնասելու համար, դրանք ցանում են առանց մամուռից առանձնացնելու։

Ցանքը լավ խոնավացնում են, ծածկում են թափանցիկ թաղանթով կամ ապակով և դնում են տաք, լավ լուսավորված տեղում, հետագայում պարբերաբար օդափոխում ու խոնավացնում են։ Ծիլերը հայտնվում են 2-8 շաբաթ անց։

Հղումներ

Մամուռներ

Մամուռները (անգլ․՝ Mosses, ռուս․՝ Мхи, լատ․՝ Bryophyta) ցամաքային, հազվադեպ քաղցրահամ ջրերի ինքնասուն, բույսեր են։ Հայտնի է մոտ 27000 տեսակ։

Որպես կանոն, մամուռները փոքր բույսեր են, որոնց երկարությունը միայն երբեմն է գերազանցում 50 մմ-ը։ Բացառություն են ջրային մամուռները, որոնց մի մասի երկարությունը կես մետրից ավելին է, և էպիֆիտները, որոնք կարող են նույնիսկ ավելի երկար լինել:

Մամուռները հանդիպում են բոլոր մայրցամաքներում, ներառյալ Անտարկտիդան, հաճախ ծայրահեղ կենսամիջավայրի պայմաններում են աճում:

Հայաստանում հանդիպում է մամռանմանների 430 տեսակ։ Ամենատարածված տեսակներն են՝ Տորտուլա գյուղականը (Syntrichia ruralis կամ Tortula ruralis), Գրիմիա օվալաձևը (Grimmia ovalis), Թելամամուռ արծաթափայլը (Bryum argenteum), Թելամամուռ ճմաձևը (Bryum caespiticium), Հոմալոտեցիում Ֆիլիպեն (Homalothecium philippeanum), Լերդամամուռ սովորականը (Marchantia polymorpha

Մամուռները Հայաստանում տարածված են գլխավորապես միջին լեռնային և անտառային շրջաններում։ Առավել ուսումնասիրված տերևացողունային մամուռների դասը ներկայացված է 347 տեսակներով, որոնցից 108 տեսակը հազվագյուտ է։

Սովորաբար մամուռները ստվերոտ վայրերում խիտ կլաստերներ են կազմում, հաճախ ՝ ջրի մոտակայքում, չնայած դրանց կարելի է գտնել նաև համեմատաբար բաց, չոր տարածքներում: Բրիոֆիտների մեջ կան տեսակներ, որոնք ապրում են քաղցրահամ ջրերում: Ծովերում չկան, չնայած որոշ տեսակներ տեղակայվում են ալիքների հարվածների տակ գտնվող ժայռերի վրա:

Մամուռը ոչ միայն աճում է ճահիճներում, այլ նաև պայմաններ է ստեղծում դրանց առաջացման համար։

Մամուռների դասերն ու տեսակները

Մեր մոլորակի առաջին մամուռները հայտնվել են ավելի քան 400 միլիոն տարի առաջ՝ ծաղկավոր բույսերից շատ առաջ: Ձարխոտերի նման, այս բույսերը բազմանում են սպորներով: Մամուռների բազմությունը խմբավորված երեք դասերի՝

  • Տերևացողունայիններ կամ իսկական մամուռներ (անգլ․՝ Bryophytes, ռուս․՝ Бриофиты, լատ․՝ Bryophyta);
  • Լյարդամամուռներ (անգլ․՝ Liverworts, ռուս․՝ Печеночные мхи, լատ.՝ Hepaticopsida);
  • Անթոցերոտայիններ (անգլ․՝ Hornworts, ռուս․՝ Антоцеротовые, лат. Anthocerotaceae):

Ստորև ներկայացված են մամուռների մի քանի տարածված տեսակներ:

Աստղամամուռ կամ Տորտուլա գյուղական (անգլ․՝ Twisted moss կամ Star moss, ռուս․՝ Тортула сельская, Витой мох կամ Звездчатый мох, լատ․՝ Syntrichia ruralis կամ Tortula ruralis)

Գրիմիա օվալաձևը (անգլ․՝ Oval dry rock moss, ռուս․՝ Гриммия овальная, լատ․՝ Grimmia ovalis)

Թելամամուռ արծաթափայլը (անգլ․՝ Silvergreen bryum moss կամ Silvery thread moss, ռուս․՝ Серебристо-зеленый мох կամСеребристый нитяной мох, լատ․՝ Bryum argenteum)

Թելամամուռ ճմաձևը (անգլ․՝ Dry calcareous bryum moss, ռուս․՝ Ворсистый нитевидный мох, լատ․՝ Bryum caespiticium)

Հոմալոտեցիում Ֆիլիպեն (Homalothecium philippeanum)

Լերդամամուռ սովորականը կամ Մարշանցիա բազմաձևը (անգլ․՝ Common liverwort կամ Umbrella liverwort, ռուս․՝ Маршанция изменчивая, լատ․՝ Marchantia polymorpha)

Իսկ այժմ այգեգործների և խոլորձ աճեցնողների ամենասիրված մամուռը՝

Տորֆամամուռ, Սպիտակ մամուռ կամ Օշնա (անգլ․՝ Peat moss, ռուս․՝ Сфагнум, Сфагновый мох կամ Торфяной мох, լատ.՝ Sphagnum), տորֆամամուռազգիների ընտանիքի մամուռների ցեղ։

Հայտնի է ավելի քան 300, Հայաստանում՝ 5 տեսակ՝ Տորֆամամուռ ծոպավոր (Sphagnum fimbriatum), Տորֆամամուռ գորշ (Sphagnum fuscum), Տորֆամամուռ ցցված (Sphagnum squarrosum) և այլն: Ունի շատ սահմանափակ տարածում: Հանդիպում է Գեղամա (Գռիձոր), Զանգեզուրի (Գորհայք գ.) և Մեղրու (Ճգնավոր լ.) լեռնաշղթաներում: Զբաղեցնում է շատ փոքր՝ 50-100 մ2 տարածք: Աճում է հիմնականում շատ խոնավ վայրերում: Ռիզոիդներ չունի:

Տորֆամուռի օգտակար հատկությունները սենյակային բույսերի համար

Տմամուռը, իր արժեքավոր հատկությունների շնորհիվ, լայնորեն օգտագործվում է այգեգործության և ծաղկաբուծության մեջ: Տորֆամամուռը պարունակում է ֆենոլային նյութեր, տրիտերպենի միացություններ, շաքարներ, աղեր, պեկտիններ: Հայտնի է, որ տորֆամամուռը կանխում է վերքերի թարախակալումը, այսինքն ստերիլիզացնող հատկություն ունի։

Բացի այդ, տորֆամամուռը իր քաշից մոտ 20 անգամ ավել ջուր կարող է ներծծել և պահել իր մեջ, ուստի հողի հետ խառնելով էապես փխրեցվում է հողախառնուրդը և ավելացվում է դրա խոնավություն պահելու ժամանակը։

Կարևոր է իմանալ․

Տորֆամամուռը ավելացնում է մեծացնում է հողի թթվայնությունը։ Հաղախառնուրդում դրա ծավալը չպետք է գերազանցի 10% -ը:

Տորֆամամուռը լայնորեն կիրառում են խոլորձներ աճեցնելիս՝ որպես հավելում սուբստրատին, որպես բույսի համար խոնավություն ապահովող սուբստրատի ծածկ, որպես խոլորձի վերակենդանացման, բազմացման, կտրոնների արմատակալման միջավայր։

Կկվավուշ (անգլ․՝ Haircap, Great golden maidenhair, Great goldilocks, Common haircap moss, կամ Common hair moss, ռուս․՝ Кукушкин лён обыкнове́нный կամ Политрихум обыкновенный, լատ․՝ Polytrichum commune

Կկվավուշը մամուռների ամենատարածված տեսակներից է: Ունի մոտ 20−30 սմ երկարությամբ, կանաչաշագանակագույն, չճյուղավորված և ուղղաձիգ ցողուն: Ցողունը ծածկված է խիտ, նեղ, կանաչ տերևներով: Հողին ամրանում է ճյուղավորված ռիզոիդներով, որոնցով կլանում է ջուր և հանքային նյութեր, իսկ կանաչ տերևներով իրականացնում է ֆոտոսինթեզ: Պահանջկոտ բույս չէ, այն դիմանում է ուժեղ ցրտին և շոգին, հիմնականում տարածված է խոնավ անտառներում և ճահճուտներում:

Ռակիմիտրիումները

Ռակոմիտրիումը մամուռների ցեղ է Grimmiaceae ընտանիքում, այն ընդգրկում է 97 տեսակներ:

Ամենատարածված տեսակներն են ՝ Racomitrium microcarpum (մանրապտուղ), Racomitrium canescens (ալեհեր); Racomitrium lanuginosum (բրդոտ):

Նկարում Racomitrium lanuginosum է։ Անգլերեն անվանում են Woolly fringemossHoary rock-moss կամ Woolly moss.

Leucobryum glaucum -ի անգլերեն անվանումը Pincushion Moss է։ Լայնորեն տարածված է Հյուսիսային Ամերիկայի արևելքում և Եվրոպայում։ Աճում է ստվերում և կիսաստվերում՝ ինչպես բերրի, թթվային հողերում, այնպես էլ ավազուտներում:

Որոշ մամուռների ցուցակ դասակարգված ըստ լուսավորության պահանջի

Ստվեր

Atrichum undulatum, Aulacomnium palustre, Bartramia pomiformis, Bryoandersonia illecebra, Climacium americanum, Dicranum scoparium, Entodon seductrix, Hedwigia ciliata, Hylocomium splendens, Hypnum curvifolium, Hypnum imponens, Leucobryum albidum, Leucobryum glaucum, Mnium hornum, Plagiomnium ciliare, Polytrichum commune, Polytrichum juniperinum, Rhodobyrum ontariense, Sphagnum palustre, Thuidium delicatulum

Արև

Atrichum angustatum, Bryoandersonia illecebra, Bryum argenteum, Ceratodon purpureus, Climacium americanum, Entodon seductrix, Hedwigia ciliata, Leucobryum glaucum, Leucobryum albidum, Polytrichum commune, Polytrichum juniperinum, Sphagnum palustre

Մասնակի ստվեր/արև

Atrichum angustatum, Atrichum undulatum, Aulacomnium palustre, Bryoandersonia illecebra, Climacium americanum, Dicranum scoparium, Entodon seductrix, Hedwigia ciliata, Hylocomium splendens, Hypnum curvifolium, Hypnum imponens, Leucobryum albidum, Leucobryum glaucum, Mnium hornum, Plagiomnium ciliare, Polytrichum commune, Polytrichum juniperinum, Sphagnum palustre, Thuidium delicatulum

Ակվարիումները զարդարելու համար օգտագործվող մամուռի տարածված տեսակներ

  • Բոցամամուռ (անգլ․՝ Flame moss, ռուս․՝ Мох пламя, լատ․՝ Taxiphyllum sp. Flame Moss);
  • Տոնածառ մամուռ (անգլ․՝ Christmas Moss, ռուս․՝ Рождественский мох, լատ․՝ Vesicularia montagnei);
  • Ճավա մամուռ (անգլ․՝ Java moss, ռուս․՝ Мох яванский, լատ․՝ Vesicularia dubyana);
  • Լացող մամուռ (անգլ․՝ Weeping Moss, ռուս․՝ Плачущий мох, լատ․՝ Vesicularia ferriei Weeping);
  • Ռիչիա մամուռ (անգլ․՝ Floating crystalwort, ռուս․՝ Риччия плавающая, լատ․՝ Riccia fluitans);
  • Ռիկարդիա մամուռ (անգլ․՝ Jagged germanderwort, ռուս․՝ Мох Риккардия Хамедрифолия, լատ․՝ Riccardia Chamedryfolia);
  • Փյունիկ մամուռ անգլ․՝ Phoenix moss, ռուս․՝ Мох Феникс, լատ․՝ Fissidens fontanus)

Հղումներ

Կոկեդամա

Կոկեդաման բույսերի աճեցման բոնսայ արվեստի ժամանակակից ուղղություններից մեկն է։ Այն սկզբնավորվել է մոտ 20 տարի առաջ Ճապոնիայում և արագ տարածում է ստացել ողջ աշխարհում։ Կոկեդամա ճապոներեն նշանակում է մամռակալած գունդ։ Ի տարբերություն իրական բոնսայի, որի ստեղծման համար մեծ ջանքեր և ժամանակ է պահանջվում, կոկեդաման բույսերի սիրահարներին հնարավորություն է ընևեռում անմիջապես դիտել և հիանալ իրենց աշխատանքի արդյունքով։ Ոմանք իրավացիորեն կոկեդաման կոչում են անհամբերների բոնսայ։

Կոկեդամայի համար ծաղկաման կամ ծաղկաթաղար պետք չէ, բույսի արմատը հողագնդում է, որը պատում են մամուռով։ Այդպես ստեղծված կոմպոզիցիաները բավականին յուրահատուկ տեսք ունեն և կսազեն ցանկացած ինտերիերի։


В новом направлении кокедама нет каких-то строгих правил по ассортименту растений или способу формирования «моховые кочки». Поэтому каждый человек, желающий создавать кокедамы, может сделать это по-своему, используя различные растения, способы формирования земляного кома, можно также поэкспериментировать над созданием своего «фирменного» рецепта земляной смеси. В процессе работы с кокедамами у вас могут появиться свои собственные секреты.
Единственное, что нужно соблюдать при создании кокедамы — это пропорции. Вообще, соблюдение пропорций — один из пунктиков искусства бонсай.
Высота растения не должна превышать высоты грунтового шара более чем в 1,5 раза.
Размер подставки или поддона должен также соответствовать размерам грунтового шара. Поддон, в который устанавливают кокедаму, не должен быть выше ¼ высоты грунтового шара.

Ինչպես ստեղծել կոկեդամա

Խնամքը

Բոնսայ

Բոնսայը (盆栽 bonsai` չինարեն penzai (պենզայ) բառի ճապոներեն արտասանությունը` սկուտեղ և աճեցնել բառերից) գեղեցիկ գաճաճ ծառեր աճեցնելու ճապոնական արվեստ է, որն ի սկզբանե առաջացել է Չինաստանում՝ ավելի քան 1000 տարի առաջ:
Ի տարբերություն այլ բույսերի աճեցման՝ բոնսայի արվեստը զուտ էսթետիկական նպատակներ ունի:
Ճապոնիայում բոնսայով սկսել են զբաղվել Կամակուրաների ժամանակաշրջանում (1185-1333), երբ, մեծամասամբ բուդդիստների շնորհիվ, չինական մշակույթը տարածվում ու միաձուլվում էր ճապոնականին: Սակայն Ճապոնիայում գաճաճ ծառերի աճեցման արվեստը հասավ այլ մակարդակի: Այստեղ, ի տարբերություն Չինաստանի, այս ծառերը սկսեցին  աճեցնել ոչ միայն վանքերում վանականների կողմից, այլև ազնվականների բարձր դասի կողմից` դառնալով հեղինակության, պատվի ու ճոխության խորհրդանշան: Այսօր ժամանակակից Ճապոնիայում բոնսայը հասանելի է նաև սովորական բնակչությանը:
Բոնսայն ունի իր փիլիսոփայությունը, և ճապոնացիների համար այն խորհրդանշում է անտիկ հավատալիքների ու մարդու, հոգու և բնության միջև ներդաշնակությունը:
Ժամանակի ընթացքում այս արվեստի փիլիսոփայությունը փոփոխվել է, փոփոխվել են նաև բոնսայի տեսակներն ու դրանք ավելի կատարելագործվել են: Այսօր ճապոնական այս գեղեցիկ արվեստը հասանելի է նաև աշխարհին` տարբեր ցուցահանդեսների ներկայացման միջոցով:

Բոնսայի դասակարգումը ըստ չափսերի

Եթե որպես դասակարգման չափանիշ ընդունենք բույսի բարձրությունը, ապա բոնսայները բաժանվում են երեք հիմնական խմբերի՝ փոքր, միջին և մեծ։ Բոնսայի բարձրությունը հաշվարկվում է առանց ծաղկաթաղարի բարձրության։

  • Փոքր բոնսայ (shokkin)։ Այս խմբին դասվում են 8-15 սմ բարձրությամբ բույսերը։
  • Միջին բոնսայ խումբը ընդգրկում է երկու ենթախմբեր՝
    • Կոմոնո (Komono)։ Բարձրությունը15-30 սմ;
    • Չումոնո (Chumono)։ Բարձրությունը 30-60 սմ։
  • Մեծ բոնսայ խումբը նույնպես երկու ենթախումբ ունի՝
    • Օմոնո (Omono)։ Բարձրությունը մոտ 1 մետր;
    • Պարտեզի բոնսայ։ 120 սանտիմետրից բարձր բույսերը։

Բոնսայի ոճերը

Համարյա բոլոր բոնսայների ուրվագծում նշմարվում է եռանկյունին, որը խորհրդանշում է Աստված, Հող, Մարդ եռամիասնությունը։  Բոնսայը կարծես միացնում է երկիրը երկնքին և ուղեկցում է մարդուն նրա հոգևոր ճանապարհին։

Բոնսայի հանրահայտ ոճերն են՝

Տյոկկան (Chokkan):
Դասական, ուղիղ կանգնած, սիմետրիկ ճյուղերով ծառն է։ Այս ոճը ամենահարմարն է սկսնակ բոնսայ աճեցնողի համար և այն հանդիսանում է մի շարք բարդ ոճերի բաղադրիչ։

Մոյոջի (Moyogi): Ազատ ուղղահայաց կամ ծռված բնով ծառի ոճն է։ Սա հիմնական ոճերից մեկն է և ամենատարածվածն է։ Ասում են, եթե ճապոնացին դժվարանում է ընտրել ոճը, ապա ընտրում է մոյոջին։ Այս ոճը կիրառելի է համարյա բոլոր տեսակի ծառերի համար, բայց առանձնապես հաճախ է կիրառվում  սոճենու, կաղնու, թխկենու, գիհիի համար։

Շական (Shakan): Сплошной ствол склоняется влево или вправо. У этой формы наибольшее внимание следует уделять корневой системе. Особенно мощные корни растут в направлении наклона и создают впечатление, что дерево держится надежно. Подходит для большого количества видов. Под воздействием сильных преобладающих ветров дерево вырастает с наклоном, такая же форма может наблюдаться у растения, растущего в тени и тянущегося к солнцу. Ствол дерева, который может быть прямым или несколько изогнутым, должен быть наклонен под углом от 70 до 90° по отношению к поверхности контейнера. С одной стороны деревца корни развиты сильно, и кажется, что они прочно держатся за почву, а со стороны наклонившегося ствола — уходят в землю.
Հոկիդաչի (Hokidachi): Форма предполагает растение с сильно развитой кроной,знакомой нам по деревенским липам. Аналогична строго вертикальной,но, в отличие от последней, ствол в верхней трети разделяется. Крона может быть образована одной или несколькими равноправными ветвями. Соотношение размера кроны к длине ствола равно 2 : 1. Подходит для широколиственных деревьев с тонкими ветвями, таких как дзельква, вяз и граб. В природе этот стиль практически идеально наблюдается у Zeikova (дзельквы). При создании бонсай этот стиль может использоваться и для некоторых других видов. Ствол — строго вертикальный, но не слишком длинный, все ветви расходятся из одной точки. Крона — сферическая и очень плотная. Благодаря множеству тонких ветвей дерево имеет привлекательный вид даже без листвы. В целом дерево напоминает старинную метелку.
Стиль легко формирующийся, основно принцип которого — абсолютно правильный ствол с ветвями, расположенными в виде веера, зонтика, метлы. Классический вариант бонсай формируется в результате прищипки верхушечного побега на 1/3 общей высоты ствола. Когда пробуждаются почки, образуется Уобразная форма кроны. В дальнейшем ветви прищипываются, что и создает искомую форму кроны. Для данногостиля наиболее пригодны лиственные виды деревьев, имеющие в природе раскидистую, широкую крону.
Կենգայ (Kengai)։ Напоминает дерево, которое растет на краю скалы в горах и смотрит вниз. Каскадная форма отражает постоянную борьбу за выживание, которую приходится вести растениям. Для нее используют особенно высокие емкости для посадки. Верхушка растения опускается значительно ниже края почвы в горшке. Ствол и ветви изогнуты, как и в случае свободной вертикальной формы.
Подходит для сосен, кизильников, пиракант и можжевельника. Не рекомендуется для деревьев с крепкими, плохо гнущимися стволами. Дерево, растущее на крутом обрыве, может изогнуться по многим причинам — из-за падающих камней, под собственным весом или тяжестью снега, из-за недостатка света. Это и есть стиль “каскад“, созданный самой природой. Применительно к бонсай это означает, что крона деревца должна располагаться ниже верхней кромки контейнера. Довольно трудно поддерживать растение стиля “каскад“ здоровым, поскольку оно стремится расти вверх.
Каскадные формы
Каскадная форма символизирует постоянную борьбу дерева за выживание. В природе это дерево на крутом утесе или скалах. У таких деревьев естественная платформа роста уничтожена оползнем или разрушением скалы. Корни еще могут надежно закрепить дерево, но ствол и ветви склоняются глубоко вниз и далеко простираются. В формировании бонсай существуют несколько разновидностей каскадных форм, но все они базируются на двух основных разновидностях – полный каскад и полукаскад (япон. – кенгай и хан-кенгай). В полукаскадной форме ветви не опускаются ниже нижнего края горшка, в полном каскаде – могут спускаться значительно ниже. Полукаскад требует пропорциональности кроны и расположения ствола. Небари должны быть так развиты, чтобы удерживать ствол, основная масса их ориентирована в направлении каскадной ветви. Ствол, растущий вверх, обычно оформляется с широкой кроной и располагается по центру плошки. Для каскада используют первую ветвь дерева. При полном каскаде ствол опускается ниже дна плошки. Каскадная ветвь доминирует над самим стволом. Длина каскада не ограничивается. Можно формировать каскад с прямым или изогнутым стволом. При изогнутом варианте строение дерева похоже на свободную вертикальную форму, которая «растет вниз». При прямом варианте – на строгую вертикальную.
В питомниках обычно можно найти хороший материал для каскадных форм, если к тому же растение достаточно гибкое. Тем не менее, большее, чем обычно внимание обращается на исходную форму дерева. Формы, склонные к ползучему, стелющемуся росту особенно пригодны. При выборе важно, чтобы имелась в наличии крупная ветвь в нижней трети ствола. Формирование каскада в саду на грядке обычно невозможно, необходима посадка в глубокую плошку.
Общее для всех каскадных форм: ветвь склоняется над краем плошки. Этот изгиб, как показано на рисунке, достигается различными способами: проволокой, натяжными приспособлениями или изменением положения плошки. Чем медленнее растет дерево, тем легче направлять его рост вниз. Наложение проволоки также необходимо для направления центральной верхней ветви. С помощью аккуратного использования проволоки нужно позаботиться о том, чтобы иметь пышные и широкие облиствленные области. Ветви должны иметь куполообразный профиль, чтобы подчеркивать скромный вид ствола. Нижняя сторона ветвей не должна иметь листьев (хвои).
Основание ствола находится, как правило, в центре плошки. При таком расположении особенно важен вид штамба и корней. Размер плошки при каскадных формах очень важен по сравнению с другими стилями. При полном каскаде необходим глубокий тяжелый горшок, который создает противовес растению. Для полукаскада можно выбрать более плоскую плошку.
Հան-Կենգայ (Han-Kengai)։ Подобна наклонной форме, но не обладает сплошным стволом. Последний уже вблизи от земли теряет свое доминирующее положение. Сильно развитая боковая ветвь вырастает далеко за край плошки, оставаясь на уровне почвы; все это напоминает дерево, которое склоняется над расщелиной в скале.

Подходит для всех видов, за исключением крепких, плохо гнущихся деревьев. Этот стиль, как и “каскад», встречается в природе у деревьев, растущих на крутых склонах, по берегам рек и на болотах. Из-за близости воды ствол растет не вниз, а, скорее, в горизонтальном направлении.
Каскадные формы
Каскадная форма символизирует постоянную борьбу дерева за выживание. В природе это дерево на крутом утесе или скалах. У таких деревьев естественная платформа роста уничтожена оползнем или разрушением скалы. Корни еще могут надежно закрепить дерево, но ствол и ветви склоняются глубоко вниз и далеко простираются. В формировании бонсай существуют несколько разновидностей каскадных форм, но все они базируются на двух основных разновидностях – полный каскад и полукаскад (япон. – кенгай и хан-кенгай). В полукаскадной форме ветви не опускаются ниже нижнего края горшка, в полном каскаде – могут спускаться значительно ниже.
Полукаскад требует пропорциональности кроны и расположения ствола. Небари должны быть так развиты, чтобы удерживать ствол, основная масса их ориентирована в направлении каскадной ветви. Ствол, растущий вверх, обычно оформляется с широкой кроной и располагается по центру плошки. Для каскада используют первую ветвь дерева. При полном каскаде ствол опускается ниже дна плошки. Каскадная ветвь доминирует над самим стволом. Длина каскада не ограничивается. Можно формировать каскад с прямым или изогнутым стволом. При изогнутом варианте строение дерева похоже на свободную вертикальную форму, которая «растет вниз». При прямом варианте – на строгую вертикальную.
В питомниках обычно можно найти хороший материал для каскадных форм, если к тому же растение достаточно гибкое. Тем не менее, большее, чем обычно внимание обращается на исходную форму дерева. Формы, склонные к ползучему, стелющемуся росту особенно пригодны. При выборе важно, чтобы имелась в налии крупная ветвь в нижней трети ствола. Формирование каскада в саду на грядке обычно невозможно, необходима посадка в глубокую плошку.
Общее для всех каскадных форм: ветвь склоняется над краем плошки. Этот изгиб, как показано на рисунке, достигается различными способами: проволокой, натяжными приспособлениями или изменением положения плошки. Чем медленнее растет дерево, тем легче направлять его рост вниз. Наложение проволоки также необходимо для направления центральной верхней ветви. С помощью аккуратного использования проволоки нужно позаботиться о том, чтобы иметь пышные и широкие облиствленные области. Ветви должны иметь куполообразный профиль, чтобы подчеркивать скромный вид ствола. Нижняя сторона ветвей не должна иметь листьев (хвои).
Основание ствола находится, как правило, в центре плошки. При таком расположении особенно важен вид штамба и корней. Размер плошки при каскадных формах очень важен по сравнению с другими стилями. При полном каскаде необходим глубокий тяжелый горшок, который создает противовес растению. Для полукаскада можно выбрать более плоскую плошку.
Բունջինգի (Bunjingi): Эту форму отличает наличие ветвей только на верхушке дерева, тогда как остальная его часть не имеет ветвей и листьев. Ствол тонкий, вертикальный или наклонный. Форма может быть одно- или многоствольной.
Подходит для большинства хвойных или широколиственных деревьев. Этот стиль берет свое название от манеры рисования, которую использовали китайские художники, рисуя воображаемые деревья. Особенность этого стиля: элегантно изогнутая линия ствола, при полном отсутствии нижних веток крона располагается только в верхней части дерева. Подобные деревья мы можем встретить и в лесу, когда из-за недостатка солнечного света и тесноты у них отмирают нижние ветки, а ствол выглядит шишковатым и грубым.
“Литературный” стиль. Этот термин отражает не эстетику стиля, а скорее историю его возникновения. В свое время бонсай стал очень популярным среди творческой интеллигенции Китая, которая создала для себя особый стиль бонсай. Bunjingi может быть сформирован гораздо быстрее классических форм и оценивается не по каноническим критериям. Ствол дерева длинный, тонкий и изящный, ветви начинаются в верхней его трети. Именно форме ствола здесь уделяется основное внимание, поэтому листвы мало, крона нераскидистая.
Она легка, воздушна и выглядит, словно нарисованная тушью иллюстрация из старинных японских книг.

Ֆուկինագասի (Fukinagashi, Windswept Bonsai style): Обозначение этой формы не нуждается ни в каких пояснениях — великолепные наглядные примеры можно увидеть на морском берегу, где ветер дует всегда в одном направлении. Бонсай формируют таким образом, что ствол и ветви направлены в одну сторону. При этом создается впечатление, что дерево постоянно обвевается сильным ветром. Можно использовать сосну, березу.
На первый взгляд склоненное ветром дерево (дословно – избитое ветром, прим. Перев.), (яп. – фукинагаси) похоже на наклонную форму. В действительности общее только – угол наклона. Поскольку стиль символизирует дерево, постоянно подвергающееся напору стихии, не только ствол, но и все ветви направлены в одну сторону. Дерево не имеет возможности сформировать естественное равновесие, т.к. постоянно подвержено сильному воздействию. В природе фукинагаси – дерево на морском побережье, дерево на вершине горы. Иногда ствол может быть даже вертикальным, а горизонтальны лишь ветви. Чаще ствол непрерывный до вершины. Но можно формировать в этом стиле и разветвляющийся наверху ствол, а также многоствольные варианты. Крона также должна соответствовать стилю: тогда как при прямом стволе желательно густое равномерное облиствление, в стиле фукинагаси листва должна быть как бы «растрепана» ветром, т.е. иметься минимум листьев. Поэтому на хвойных деревьях весной оставляются только свежий прирост хвои. Наблюдатель должен ощущать воздействие стихии на все части дерева.
Սոկան (Sokan, Double trunk style Bonsai): Два дерева растут из одного корня, образуя сдвоенный ствол. Одно из них должно быть сильным и большим, второе – маленьким и тонким. Ветви расходятся горизонтально, образуя общую крону. Этот стиль нередко называют “отец и сын” или “близнецы”. Подходит для всех видов деревьев. Такой силуэт широко распространен в природе. Из одного корня вырастают два ствола, причем один — гораздо мощнее второго. В бонсай этот стиль может быть создан искусственно, когда второй ствол формируется из нижней ветви. Убедитесь, что ветка не расположена слишком высоко, иначе образуется «вилка», которая не вписывается в стиль бонсай.
Специалисты рекомендуют выбирать виды, легко переносящие деформацию ствола и ветвей, небольшой объем почвы, обрезку кроны и корневой системы. В Японии отдают предпочтение хвойным, вечнозеленым и листопадным деревьям с мелкими листьями, цветками и плодами: криптомерии японской, тису ягодному, различным видам сосен, можжевельников, елей, кленов, буков, вязов, дзельквы, гинкго. Охотно выращивают айву японскую, цитрусовые, яблони, сливу умэ, азалии, камелии, пироканты, глицинии, имеющие красиво окрашенные листья, цветки и плоды. В других странах любители бонсай широко используют виды местной флоры, отдавая предпочтение экземплярам, растущим в природе в экстремальных условиях.
Multitrunk Bonsai style (Kabudachi)
In theory the multi trunk style is the same as the double trunk style, but with 3 or more trunks. All trunks grow out of a single root system, and it truly is one single tree. All the trunks form one crown of leaves, in which the thickest and most developed trunk forms the top.
YOSE-UEՅոսե ույե (Yose-Ue, Forest Bonsai style): Начинающим можно рекомендовать посадки бонсай в стиле леса или рощи (япон. – исе-уе). Это хорошее начало для самостоятельного формирования, так как можно поупражняться в формировании бонсай и создании композиции, имея относительно молодой и/или дешевый материал. Однако, чтобы доработать композицию до конца, нужны годы.

Սեկի-ջոջու (Seki-joju, Growing on a rock Bonsai style)։ В этом случае одно или несколько деревьев растут на скале, причем корни не имеют никакого контакта с землей в плошке. Или же корни растут из земли, оплетая (охватывая) камень. Это создает впечатление прочности закрепления растения.В качестве скалы подходят камни с шершавой поверхностью, с царапинами, щелями и углублениями. Само дерево может быть выращено в любом стиле, но формальный вертикальный и «метелка“ не будут лучшим выбором.

Подходит для всех видов с сильно развитыми корнями, например, клена, китайского вяза, сосны и можжевельника. На каменистых почвах некоторые растения выживают благодаря тому, что их корни, охватывая валуны, забираются под них в поисках воды и питательных элементов, накапливающихся в трещинах и пустотах. Корни, открытые ветрам и подверженные различным превратностям погоды, вскоре начинают походить на ствол. Важным элементом бонсай является эффектное сплетение корней, которые выглядят старыми. Само дерево может быть выращено в любом стиле, но формальный вертикальный и “метелка» не будут лучшим выбором. Поскольку растение черпает питание из контейнера, уход за ним не намного сложнее, чем за растениями других стилей. Проведите пересадку так, чтобы камень с корнями был хорошо виден.
Իշիծուկի (Ishitsuki, Growing in a rock Bonsai style)։ Подходит для сосны, клена, цветущей айвы и рододендрона. В композиции этого стиля деревья растут из трещин в камнях. Корни как бы уходят в камень и оттуда растение получает все необходимое питание и воду. Для бонсай такого стиля очень важен регулярный полив, поскольку запас влаги в трещинах ограничен. Для обеспечения высокой влажности окружающего воздуха камень можно разместить в неглубоком блюде с водой. Посадив несколько деревьев, можно создать пейзаж.
Իկադաբուկի (Ikadabuki, Raft Bonsai style)։  Групповые формы не могут состоять из отдельных деревьев. Это мы могли видеть при описании отдельных форм оформления. Например, при двуствольном (сокан), трехствольном (санкан) или многоствольном (кабудати) стиле стволы имеют общий корень. Это правило проявляется и в стиле плота (япон. – икада-буки). Форма плота – стиль, при котором из горизонтально лежащего ствола («поваленном» дереве) растущие вверх ветви со временем превращаются в стволы. Они как бы «плывут» на основном стволе, как на плоту.
Форма плота (Бук, Fagus silvatica), сформированный из йамадори.Форма плота (Бук, Fagus silvatica), сформированный из йамадори. Стиль плота оформляется таким образом, чтобы у наблюдателя складывалось следующее впечатление: непогода свалило дерево, которое лежит на земле. Ветви его частично обломаны или придавлены землей. При этом корневая система цела. Ветви, которые не погибли, организуются по-новому и растут, повинуясь законам роста, как отдельные деревья. Создание такой композиции не труднее, чем для других стилей, но нужно иметь терпение. Оформление стиля плота занимает по крайней мере, 3-5 лет. Это объясняется тем, что первоначально имеющийся корень нельзя удалять сразу, а только когда образуются достаточно функциональные корни из горизонтальной части лежащего ствола. Особенно это важно для хвойных, т.к. признаки недостаточности корневой системы могут проявиться только спустя месяцы. Лучшее время для создания форм рощи – весна (до распускания листьев), в исключительных случаях – осень (после листопада). Деревья тщательно отбираются. Наиболее подходят растения, у которых ветви растут преимущественно, с одной стороны. Время, необходимое для новообразования корней зависит от породы дерева. Тогда как для клена, например, достаточно 1-2 года, для сосны нередко необходимо 5 лет. При оформлении плота различают прямой и изогнутый вариант. При прямом варианте основной ствол относительно короткий и толстый, вертикальные стволы располагаются на одной линии. Они обычно стоят прямо или слегка наклонены. Если вообще изгибы имеются, они должны повторяться во всех стволах. При изогнутом варианте основной ствол относительно тонкий и неоднократно изогнут. «Вертикальные стволы» обычно оформляются в свободном стиле с легкими изгибами. Вариант оформления определяется, прежде всего, породой исходного материала. Ель коника, которая растет в природе обычно прямо и строго, оформляют в прямолинейном стиле, тогда как для Pinus parviflora или Acer palmatum больше подходит изогнутый вариант.
Корневая система. С нижней стороны растения удаляется кора и обрабатывается стимулятором укоренения. Корневая система сокращается примерно на 1/3. Дерево укладывается на бок в глубокий контейнер. Примерно через 1-2 года из горизонтального ствола образуются корни, тогда можно удалить старую корневую систему и пересадить бонсай в более подходящий контейнер.
Shari Bonsai style (Sharimiki)
As time passes, some trees develop bald or barkless places on their trunks as a result of harsh weather conditions. The bald part usually begins at the place where the roots emerge from the ground, and grows increasingly thinner as it continues up the trunk. Intense sunlight will bleach these parts, forming a very characteristic part of the tree. With Bonsai the bark is removed with a sharp knife and the barkless spot is treated with calcium sulfate in order to speed up the bleaching process. Click here for an image of all Bonsai styles.

Նեագարի (Neagari)։ Բույսի արմատների վերին մասը մերկացած է, ինչը յուրահատուկ տեսք է տալիս բանսային։
Այս ոճին հարմար են օդային արմատներ ձևավորող բույսերը, օրինակ Ֆիկուս ռետուզան (Фикус Ретуза, Ficus Retusa), Ֆիկուս գաճաճը (Creeping fig or Climbing figФикус крохотныйFicus pumila) և Բենգալյան ֆիկուսը (Banyan, Banyan fig, Фикус бенгальский, Ficus benghalensis):