Ժենգյալով հացի խոտերը

Ժենգյալով հացի կանաչեղենի տեսականին կամ ժենգյալը կազմված է հետևյալ բույսերից.

Աղբյուրը՝ Հովհ. Ազիզբեկյան “Ժենգյալով հաց”, Հեղինակային հրատարակություն, Երևան, 2017թ.

Բույսեր ձեր ննջասենյակի համար

Նարդոս (անգլ.՝ Lavender, ռուս.՝ Лаванда, լատ.՝ Lavandula) 

Նարդոսը հայտնի է իր քնաբեր բուրմունքով, այն մեղմում է սթրեսային վիճակը, իջեցնում արյան ճնշումը, ինչը քնելու ցանկություն է առաջացնում:
Նարդոսը օժանդակում է թեթև քնին և կրճատում է քնի “աչքերի արագ շարժի” փուլը:

Հալվե վերա (անգլ.՝ Aloe vera, ռուս.՝ Алоэ настоящее, Алоэ вера, լատ.՝ Alóe véra, Aloe Barbadensis Miller)

Հալվե վերան սենյակի օդը մաքրելով նպաստում է քնին: Գիշերները այն թթվածին է արտադրում, ինչը նույնպես նպաստում է խոր և հանգիստ քնին:
Տեղադրեք բույսը ննջարանի ամենալուսավոր պատուհանի գոգին, քանի որ այն սիրում է պայծառ լուսավորություն:

Հասմիկ (անգլ.՝ Jasmine , ռուս.՝ Жасмин, լատ.՝ Jasmínum)

Ժասմինի բույրը հին ժամանակներից է հայտնի  իր հանգստացնող հատկությամբ: Բույսն ունի սեդատիվ հատկություններ, որոնք դրական ազդեցություն են ունենում քնի որակի վրա: Գիշերները ձեր մահճակալին հնարավորին մոտ դրեք Հասմիկին:

Սանսևիերիա (Զոքանչի լեզու, անգլ.՝ Mother-in-law’s tongue, Devil’s tongue, Snake plant, ռուս.՝ Сансевие́ра, Тёщин язык, Щучий хвост, լատ.՝ Sanseviera)


Զոքանչի լեզվի պարզ կանաչ կամ կանաչ եւ դեղին, ուղղաձիգ տերեւները կարող են հրաշալի ներդաշնակվել ցանկացած ինտերիերի հետ: Սանսևիերիան ունի օդի մաքրման մեխանիզմ, որը նման է Հալվե վերայի մեխանիզմին, այն գիշերվա ժամերին նույնպես թթվածին է արտադրում ու մաքրում օդը՝ դարձնելով քունը խաղաղ ու հանգիստ:

Քլորոֆիտում (անգլ.՝ Spider Plant, ռուս.՝ Хлорофитум, լատ.՝ Chlorophytum)

Քլորոֆիտումը, ինչպես Հալվե վերան եւ Սանսևիերիան, մաքրում է օդը, իսկ մարդիկ մաքուր օդում խաղաղ են քնում: Քլորոֆիտումն ուի մեկ այլ հրաշալի հատկություն, այն կարող է օդից հեռացնել վնասակար ֆորմալդեհիդների մոտ 90%-ը: Առողջ ու հանգիստ քուն ապահովելու համար, կարելի է մի քանի Քլորոֆիտում տեղադրել ննջարանում:

Գարդենիա (անգլ.՝ Gardenia, ռուս.՝ Гардения, լատ.՝ Gardénia) կամ Գարդենիա հասմիկանմանը (անգլ.՝ Cape jasmine, ռուս.՝ Гардения жасминовидная, լատ.՝ Gardenia jasminoides)


Երկու տիպի Գարդենիաներն էլ, իրենց քնաբեր հատկությամբ կարող են համեմատվել դեղատնից գնված քնաբեր հաբերի հետ:
Եթե ձեզ հակասթրեսային կամ քնաբեր հաբեր են նշանակել, մինչև դրանց անցնելը փորձեք Գարդենիայի ազդեցությունը:


Երկու տիպի Գարդենիաներն էլ անքնություն բուժեղ, անհանգիստ քնից ու տագնապից ազատող արդունավետ միջոց են համարվում:

Բաղեղ սովորական (անգլ.՝ English Ivy, Common Ivy, ռուս.՝ Плющ обыкновенный, լատ.՝ Hedera helix)

Հայտնի է, որ Բաղեղը մեղմում է ալերգիկ և ասթմատիկ երևույթները, քանի որ ունի օդը տոքսինների 94%-ից ու բորբոսների 78%-ից մաքրելու հիանալի հատկություն:  Սա թեթևացնում է շնչառական պրոբլեմներ ունեցողների քունը:

Գարդենիա

Գարդենիան Rubiaceae ընտանիքին պատկանող, ծաղկավոր, մշտադալար բույսերի ցեղ է։ Աճում է Աֆրիկայի, Ասիայի, Մադագասկարի և Խաղաղօվկիանոսյան կղզիների արևադարձային և մերձարևադարձային շրջաններում, Ավստրալիայում:

Գարդենիան անվանակոչվել է ամերիկացի բնախույզ և բժիշկ Ալեքսանդր Գարդենի (1730—1791) պատվին:Գոյություն ունի գարդենիաների մոտ 140 տեսակ։ Թփերի կամ փոքր ծառերի բարձրությունը կարող է հասնել մինչև 2, 5 մետրի: Սենյակային տեսակների բարձրությունը չի գերազանցում մեկ մետրը: Որպես սենյակային բույս, ամենատարածվածն է Գարդենիա հասմիկանմանը, որի վերաբերյալ էլ կլինի հետագա շարադրանքը։

Գարդենիա հասմիկանմանը (անգլ.՝ Cape jasmine, ռուս.՝ Гардения жасминовидная, լատ.՝ Gardenia jasminoides) մինչև 180 սմ բարձրությամբ, մշտադալար թուփ է: Տերևները մինչև 8 սմ երկարության են:

Ունի բավականին մեծ, կաշվի նման , փայլուն տերևներ ` մուգ կանաչ գույնի, սպիտակ կամ դեղին բուրավետ ծաղիկներ: Ծաղկում է ամռանը, տարածում է ուժեղ, հաճելի բուրմունք: Ծաղիկները սկզբում վառ սպիտակ են, հետո դեղնավուն: Բնության մեջ տարածված է Ասիայի ու Աֆրիկայի արևադարձային գոտիներում:

Տեղը սենյակում

Հասմիկանման գարդենիան պետք է տեղադրել պայծառ լուսավորված տեղում, բայց ոչ արևի ուղիղ ճառագայթների ներքո: Լավ կաճի արևմուտք ու արևելք նայող պատուհանների մոտ: Տաքերն ընկնելուց հետո բույսը կարելի է պահել բաց երկնքի տակ, բայց ծաղկելուց առաջ պետք է ներս բերել: Ձմռանը անհրաժեշտ օդի ջերմաստիճանը +16°…+20°C է  (+16°C ոչ ցածր): Ծաղկամանի հողը նույն, կամ քիչ ավելի ջերմություն պետք է ունենա:

Լուսավորությունը

Անհրաժեշտ է պայծառ, ցրված լույս։

Ջրելը

Հողը մշտապես թեթևակի խոնավ է պետք պահել: Ջրել  փափուկ, առնվազն 24 ժամ հնացված, սենյակային ջերմության ջրով: Ծաղկման շրջանում օդի բարձր խոնավություն է պահանջվում: Խորհուրդ է տրվում ծաղկամանը դնել ջրով լի, լայն տակդիրի մեջ:

Օդի խոնավությունը

Չափավոր, ծաղկման շրջանում՝ բարձր: Խորհուրդ է տրվում պարբերաբար գոլ, հնեցված ջրով ծողել բույսը և պարբերաբար, խոնավ շորով սրբել տերևների վրայի փոշին։

Սնուցումը

Պետք է պարարտացնել գարնանից մինչև աշուն: Երիտասարդ բույսերը սնուցումեն են ամիսը երկու անգամ` հերթագայելով օրգանական և հանքային պարարտանյութերը. Չափահաս բույսերը սնուցում են ամեն շաբաթ` կալցիում չպարունակող պարարտանյութերով:

Հանգստի շրջան

Ձմռանը, 4-6 շաբաթով պետք է խիստ նվազեցնել ջրելը, բայց պահպանել լավ լուսավորություն ու +16․․․ +20°C օդի ջերմություն:

Տեղափոխումը

Ձմռան ավարտին հասմիկանման գարդենիան պետք է տեղափոխել փոքր-ինչ ավելի մեծ ծաղկամանի մեջ և էտել նախորդ տարի աճած ճյուղերը՝ երկարության մոտ 1/3 չափով, ինչը կխթանի բույսի ճյուղավորումը:

Բազմացումը

Գարդենիան բազմացնում են գարնանը կամ ամռան վերջին կտրած կիսափայտացած կտրոններով, որոնք արմատակալման են դնում թեթևակի տաքացվող հողախառնուրդում՝ մինիջերմոցի տակ: Կա նաև ջրի մեջ արմատակալում ստանալու դրական փորձ։ Կարելի է բազմացնել նաև սերմերով:

Տեղափոխումը

Հասմիկանման գարդենիան սիրում է բարձր թթվայնութամբ հող: Երիտասարդ բույսերը աճեցնում են հավասար չափերով տերևային բուսահող, ճմահող, փշատերևային բուսահող, վերնատորֆ և ավազ պարունակող հողախառնուրդում: Հետագայում հողախառնուրդին ավելացնում են փտած գոմաղբ կամ կոմպոստ:

Հնարավոր բարդություններ

Հաճախ բողբոջները դադարեցնում են աճը ու թափվում են: Դրանից խուսափելու համար, պետք է ապահովել օդի ջերմաստիճանի կայուն ռեժիմ՝ ցերեկը՝ 18-20 աստիճան, իսկ գիշերը՝ 16-18, հաճախ օդափոխել սենյակը և կանոնավոր ջրել:
Օդի ջերմաստիճանի կտրուկ նվազման դեպքում հասմիկանման գարդենիան տերևաթափ կարող է լինել:
Եթե տերևները սպիտակավուն են, ուրեմն հողի մեջ երկաթի պակաս կա ու, տարին 3-4 անգամ պետք է սնուցել բույսը միկրոտարրերով:
Վնասատուներից ամենավտանգավորները սարդոստայնային տիզն է, վահանամիջատը և ալրատիզը:

Օգտակար հատկությունները

Մի շարք երկրներում հասմիկանման գարդենիայի պտուղն ու արմատները օգտագործում են հակաբորբոքային, ջերմություն իջեցնող, արյուն մակարդող, դեղնախտ, մաշկային հիվանդություններ, մաստիտ, սոմատիտ, տոնզիլիտ բուժող եփուկներ պատրաստելու համար:
Պտուղները օգտակար են թոքերի հիվանդության և տենդի դեպքում: Մանրացված պտուղները դնում են վերքերի, այրվածքների, ուռուցքների և այտուցվածքների վրա:

Հղումներ

Մորմ

Մորմը (ռուս.՝ Паслён, լատ.՝ Solanum), մորմազգիների ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի, թփերի, կիսաթփերի, երբեմն՝ փաթաթվող բույսերի ցեղ է։ Հայտնի է մոտ 1700, իսկ Հայաստանում՝ 4 տեսակ՝

  • մորմ քաղցրադառն (Solanum dulcamara),
  • մորմ սև (Solanum nigrum),
  • մորմ թևավոր (Solanum alatum)
  • մորմ Վորոնովի (Solanum woronowii

Հայաստանում տարածված են Սյունիքի, Վայոց ձորի, Արարատի, Տավուշի, Լոռու մարզերում։ Աճում է գետերի և առվակների ափերին, անտառներում, թփուտներում, այգիներում, բանջարանոցներում, ճամփեզրերին։
Ցողունի բարձրությունը մինչև 2 մ է։ Տերևներն ամբողջական են կամ կենտ-փետրաձև։ Ծաղկաբույլը հովանոցանման է, ծաղիկները՝ կարմրավուն, սպիտակ, կապույտ։ Ծաղկում է հունիս-օգոստոսին։ Պտուղը հյութալի կամ մսալի, երկբուն, բազմասերմ հատապտուղ է։

Թունավոր է։

Որոշ տեսակներ դեղաբույսեր են. պարունակում են ստերոիդներ, ալկալոիդներ, ֆլավոնոիդներ, ճարպաթթուներ, եթերայուղեր, ածխաջրեր, օրգանական թթուներ։ Բժշկության մեջ կիրառվում է շնչառական օրգանների, մաշկավեներային, ստամոքսաղիքային համակարգի հիվանդությունների, կատաղության և էպիլեպսիայի բուժման համար։ Որոշ տեսակներ միջատասպան են։ Մեղրատու է։
Որպես գեղազարդիչ սենյակային բույս ամենատարածվածն են՝

  • Մորմ կեղծպղպեղանմանը, Christmas cherry, Winter cherry, Паслен ложноперечный, Solanum pseudocapiscum;

  • Մորմ պղպեղանմանը, False Jerusalem cherry, Winter cherry, Паслен перцевидный, Solanum capsicastrum;

Երկու տեսակներն էլ շատ նման են իրար և գիտնականներն այժմ հակված են դիտարկել դրանց որպես մեկ տեսակ:

Խնամքը

Ընդհանուր առմամբ մորմը ոչ պահանջկոտ բույս է, բայց որոշակի պայմաններ ապահովել պետք է:
Լուսավորությունը
Նախընտրելի է պայծառ, ցրված լույսը: Սենյակում մորմը ավելի լավ կլինի տեղադրել դեպի արևմուտք կամ արևելք բացվող պատուհանների գոգին: Հարավային պատուհանի դեպքում, բույսը կեսօրի արևի կիզիչ ճառագայթներից պաշտպանելու կարիք կառաջանա, իսկ հյուսիսային պատուհանին, առանց լրացուցիչ լուսավորության, բույսը շատ անհարմարավետ վիճակում կհայտնվի:
Ցանկացած պատուհանագոգին ձմռանը, լրացուցիչ լուսավորմամբ, առնվազն 10 ժամյա լուսային օր ապահովելու կարիք կարող է առաջանալ: Չապահովելու դեպքում, մորմը կարող է տերևաթափ ու ծաղկաթափ լինել:
Օդի ջերմաստիճանը
Ամռան ամենահարմարավետ ջերմաստիճանային տիրույթը +18 –  +25 °C է: Ձմռանը մորմն ավելի պաղ՝ +12 – +15 °C ջերմությամբ միջավայրի կարիքն ունի: Այդպիսի ջերմային ռեժիմ և պայծառ լուսավորություն ապահովելու դեպքում, մորմը կծաղկի ու կպտղաբերի նաև ողջ ձմռան ընթացքում:
Էտը
Խիտ սաղարթամաս ստանալու համար, խորհուրդ է տրվում պարբերաբար էտել շիվերի գագաթները: Էտել կարելի է շուրջ տարին:
Ջրելը
Մորմը առատ ջուր է “խմում”, ուստի շոգ եղանակներին առատ ջրարբիացման կարիք ունի: Սակայն, ինչպես համարյա բոլոր բույսերի դեպքում, չի կարելի թույլ տալ հողի ճահճացում:
Ջրում են հողի վերին շարտը չորանալուց հետո՝ լավ հնացված, սենյակային ջերմության ջրով: 
Օդի խոնավությունը
Մորմի համար ամենահարմարավետը օդի բարձր՝ 65 – 70% խոնավությունն է, ուստի պետք է կիրառել օդը խոնավացնող սարքեր կամ հաճախ ցողել բույսը:
Հողախառնուրդը
Մորմը պահանջկոտ չէ հողի նկատմամբ, լավ է աճում ցանկացած չեզոք, փխրուն ու պարարտ հողում:
Նախընտրելի է հետևյալ բաղադրատոմսը.

  • Ճմահող – 1 մաս;
  • Տորֆ– 1 մաս;
  • Փտած գոմաղբ կամ կոմպոստ – 2 մաս;
  • Գետի կամ կարմիր ավազ – 1 մաս:

Ծաղկամանը պետք է ունենա լավ դրենաժ:
Պարարտացումը
Քանի որ հարմարավետ պայմաններում մորմը ծաղկում և պտղաբերում է շուրջ տարին, այն միշտ լրացուցիչ սնուցման կարիք ունի: Սնուցումն անում են երկու շաբաթը մեկ:
Տեղափոխումը
Երիտասարդ թփերը տեղափոխում են նոր ծաղկամանի մեջ  ամեն տարի՝ նախընտրելի է գարնանը: Ավելի մեծ թփերը տեղափոխում են ըստ անհրաժեշտության՝ 2-3 տարին մեկ:
Բազմացումը
Տնական պայմաններում մորմի բազմացման հիմնական ձևը սերմերը ցանելն է, ինչը կարելի է անել շուրջ տարին:
Սերմերը ցրում են գրունտի մակերեսին այնուհետև ծածկում մանր ավազի բարակ շերտով: Լավագույն ծլարձակումը տեղի է ունենում բարձր խոնավություն ունեցող միջավայրում: Ծլարձակման տոկոսը բավականին բարձր է:
Գարնանը և ամռանը մորմը կարելի է բազմացնել գագաթային կտրոններով, որոնք արմատակալման են դնում խոնավ ավազի մեջ:
Վնասատուներն ու հիվանդություննեը
Մորմը կարող է ենթարկվել սարդոստայնային տիզի, ուտիճների, սպիտակաթևիկների հարձակմանը: Առաջին նշանների դեպքում  պետք է սկսել բույսի բուժումը:
Սենյակային պայմաններում մորմի հիվանդությունները հիմնականում սխալ խնամքի հետևանք են: Օրինակ, ձմռանը, սենյակում օդի բարձր ջերմաստիճանի և թույլ լուսավորության պայմաններում այն կարող է թափել տերևներն ու ծաղիկները:

Հղումներ

Միամյա, ստվերադիմացկուն բույսեր

АГЕРАТУМ — AGERATUM…

АМАРАНТ, ЩИРИЦА — AMARANTHUS…
БЕГОНИЯ — BEGONIA…
КАЛЛИСТЕФУС, АСТРА ОДНОЛЕТНЯЯ — CALLISTEPHUS…
КОБЕЯ — COBAEA…
КОСМОС, КОСМЕЯ — COSMOS…
ГЕОРГИНА — DAHLIA…
ЛЬВИНЫЙ ЗЕВ — ANTIRRHINUM…
ЧЕРЕДА — BIDENS…
ГВОЗДИКА — DIANTHUS…
ГАЦАНИЯ — GAZANIA…
ИПОМЕЯ — IPOMOEA…
КЕРМЕК, СТАТИЦЕ, ЛИМОНИУМ — LIMONIUM…
ЛОБЕЛИЯ — LOBELIA…
ЛЕВКОЙ, МАТТИОЛА — MATTHIOLA…
ГУБАСТИК, МИМУЛЮС — MIMULUS…
РУДБЕКИЯ – RUDBECKIA…
НЕМЕЗИЯ — NEMESIA…

Редкие тенелюбивые садовые растения…

ОСТЕОСПЕРМУМ — OSTEOSPERMUM…
РУДБЕКИЯ — RUDBECKIA …
САЛЬПИГЛОССИС — SALPIGLOSSIS…
СХИЗАНТУС — SCHIZANTHUS…
ТУНБЕРГИЯ — THUNBERGIA…
ПИЖМА, ПИРЕТРУМ — TANACETUM…
ВЕРБЕНА — VERBENA…
Читать полностью: http://www.sad2.info/?p=3060

Հղումներ

Բազմամյա, ստվերադիմացկուն բույսեր

Աբեղախոտ բյուզանդական, Lamb’s Ears, Чистец визнтийский, Stachys byzantina
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Անծխոտ, Yellow corydalis, Хохлатка жёлтая, Pseudofumaria lutea
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Yellow-corydalis
Անմոռուկ, Forget-me-not, Незабудка болотная, Myosotis scorpioides
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Աստիլբե, Astilbe, Астильбе, Astilbe
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Արծվամագիլ, Columbine, Водосбор, Aquilegia
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Բրուներա, Brunnera, Бруннера, Brunnera 
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Գառնադմակ,  Houseleeks, Молодило, Sempervivum
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Գարդենիա, Gardenia, Гардения, Gardenia
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Գնարբուկ, Primroses, Примула, polyantha
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Դրախտավարդ, Hydrangea, Гортензия, Hydrangea
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Եղեսպակ Երուսաղեմի, Sticky Jerusalem Sage, Шалфей иерусалимский, Salvia hierosolymitana
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Զանգակ, Campanula bellflower, Колокольчик, Campanula
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Էպիմիդիում, Epimedium, Горянка, Epimedium
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Ընձախոտ, Monkshood, Борец, Aconitum
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Խուլեղինջ, Dead-nettles, Яснотка, Lamium
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Կուժկոտրուկ, Rose campion, Горицвет кожистый, Silene coronaria
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Հակինթ, Hyacinth, Гиацинт, Hyacinthus
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Հեյխերա, Coral bells, Аlumroot, Гейхера, Heuchera
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Հիրիկ սիբիրյան, Siberian Iris, Ирис сибирский, Iris sibirica
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Հողմածաղիկ, Anemone, Ветреница, Anemone
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Հովտաշուշան, Lily of the valley, Ландыш майский, Convallaria majalis
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Ձարխոտ ճապոնական, Japanese painted fern, Кочедыжник японский, Athyrium niponicum
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Ղանձլամեր, Christmase rose, Морозник, Helleborus
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Մատնոցուկ, Foxgloves, Наперстянка, Digitalis
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Մեղրուկ, Lungwort, Медуница лекарственная, Pulmonaria officinalis
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Մոնարդա, Bee balm, Монарда, Monarda
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Շքեղաշուք դիցենտրա, Bleeding Herat, Дицентра великолепная, Lamprocapnos spectabilis
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Ջղաշուշան, Hosta, Хоста, Hosta
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Տրիլիում, White Trillium, Триллиум, Trillium grandiflorum
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>

Ստվերադիմացկուն թփեր

Իլենի, Spindle, Бересклет, Euonymus
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Ծորենի Տունբերգի, Barberry ThunbergiiБарбарис Тунберга, Berberis thunbergii
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Կիպրոս, Privet, Бирючина, Ligustrum
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Հոն, Dogwood, Дёрен, Cornus
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Ձյունապտղիկ, Snowberry, Снежноягодник, Symphoricarpos
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Մահոնի փշարմավատերև, Oregon-grapeМагония падуболистная, Mahonia aquifolium
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Մրտավարդ, Rhododendron, Рододендрон, Rhododendron
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Ոսկեզանգ, Forsythia, Форзиция, Forsythia
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Չմենի, Cotoneaster, Кизильник, Cotoneaster
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
Սրնգենի, Mock-orange, Чубушник, Philadélphus
Գնել սերմերը Ամազոնից ==>
  • Սենյակային, ստվերադիմացկուն և ստվերասեր բույսերի ցանկերը կգտնեք այստեղ==>
  • Կիսաստվերում աճող բանջարեղենի ցանկը կգտնեք այստեղ ==>
Հղումներ

Պեպինո

Պեպինոն (անգլ.՝  Pepino dulce, ռուս.՝ Дынная груша, լատ.՝ Solanum muricatum) մորմազգիների ընտանիքին պատկանող, հարավամերիկյան  մշտադալար թուփ է: Ունի ուտելի, քաղցր պտուղներ, որոնք իրենց գույնով ու բոուրմունքով դդումի են նման: Շատ է տարածված Պերույում, Չիլիում ու Նոր Զելանդիայում:

Պեպինոն մինչև 1,5 մ բարձրությամբ, լավ ճյուղավորված, բազմամյա թուփ է: Հայաստանում պեպինո կարելի է աճացնել ջերմոցային պայմաններում կամ որպես միամյա բույս:  Որպես սենյակային բույս էլ պեպինոն լայն տարածում ունի:
Ծաղիկները նման են կարտոֆիլի ծաղիկներին, իսկ ճյուղերն ու տերևները՝ պղպեղին:
Պեպինոյի պտուղները տեսքով, չափսերով, գույնով ու որակով բավականին տարբերվում են միմյանցից: Շատ տեսակներն ունեն էկզոտիկ, վառ դեղին գույն՝ սղոցաձև մանուշակագույն զոլերով:
Հասած պտղի հյութեղ միսը դեղին է կամ անգույն, իսկ համը քաղցրաթթվաշ: Թթվաշության աղբյուրը C վիտամինն է: Պեպինոն նաև հարուստ է կարոտինով, երկաթով, պեկտինային նյութերով, А, В1, В2 և РР վիտամիններով:
Размножают пепино семенами и черенками. Проращивают их на увлажненных бумажных салфетках, закрыв прозрачными пакетами, в темноте при температуре 26-28 градусов. Проклюнувшие семена переносят в теплое светлое место. Когда семядоли раскроются, сеянцы пикируют.

Բազմացումն ու խնամքը

Но проще всего дынную грушу размножать укоренением черенков. Приживаются они хорошо, и плодоносить начинают раньше. Уход за рассадой такой же, как и за баклажанами. Рассаду из семян до конца февраля досвечивают по 16-18 ч. В отапливаемую теплицу рассаду высаживают с конца марта — 3 растения на 1 кв.м. Раз в неделю её подкармливают комплексными удобрениями. Полезна внекорневая подкормка разведенной молочной сывороткой (1:10)с раствором микроэлементов. Формировка обычно идет в один стебель. Для того чтобы завязались плоды, растения нужно слегка встряхивать.

Կիրառումը

Ճապոնացիներն ու հարավամերիկացիները պեպինոյից մրգային սալաթներ և աղանդերներ են պատրաստում: Նոր Զելանդիայում եփում են ապուրներ, սոուսներ, մատուցում են մսի, ձկան և այլ ծովային կենդանիների հետ: Բացի այդ, պեպինոն կարելի է չորացնել, սառեցնել, պահածոյացնել, թթու դնել, եփել մուրաբա, կոմպոտ, ջեմ:

Հղումներ

Ցրտադիմացկուն բանջարեղեն

Ցրտադիմացկուն բանջարեղենը կարելի է բաժանել երկու խմբերի՝ չափավոր և խիստ դիմացկունների:
Չափավոր դիմացկուն են այն տեսակները, որոնք կարող են դիմանալ կրկնվող թույլ (-1.1° – 0° C) ցրտահարություններին:

  • Ճակնդեղ, Beets, Свекла
  • Չինական կաղամբ, Chinese cabbage, Китайская капуста
  • Ծաղկակաղամբ, Cauliflower, Цветная капуста
  • Նեխուր, Celery, Сельдерей
  • Collards
  • Կանաչ սոխ, Green onions, Лук зеленный
  • Կարտոֆիլ, Potatoes, Картофель
  • Մանանեխ, Mustard, Горчица
  • Վայրի գազար, Parsnips, Пастернак
  • Բողկ, Radishes, Редька
  • Սինձ, Salsify, Козлобородник
  • Սպանախ, Spinach, Шпинат
  • Շվեյցարական մանգոլդ, Swiss chard, Мангольд

Խիստ դիմացկուն են այն տեսակները, որոնք կարող են դիմանալ մինչև -6,7° ցրտին:

  • Կաղամբ, Cabbage, Капуста
  • Բրքուկ, Broccoli, Брокколи
  • Բրյուսելյան կաղամբ, Brussels sprouts, Брюссельская капуста
  • Գազար, Carrots, Морковь
  • Kale, Кудрявая капуста, Brassica oleracea var. sabellica
  • Պրաս, Leeks, Лук порей
  • Գոնգեղ, Rutabagas, Брюква
  • Շաղգամ, Turnips,  Репа

Համեմ

Համեմը (անգլ.՝ Coriander, ռուս.՝ Кориандр, լատ.՝ Coriandrum sativum) հովանոցավորազգիների ընտանիքին պատկանող միամյա խոտաբույս է։ Արմատն առանցքային է, ցողունը` ուղղաձիգ, 40-70 սմ բարձրությամբ, մերկ, վերևում ճյուղավորված։

Տերևները պատյանավոր են, ունեն հերթադիր դասավորություն։ Պոլիգամ բույս է։ Ծաղիկները սպիտակ են կամ բաց վարդագույն։ Հովանոցավոր ծաղկաբույլերի եզրային ծաղիկներն ավելի մեծ տրամագիծ ունեն։ Ծաղկում է ամռանը։ Պտուղը գդաձև սերմիկ է, դրսից` մուգ, իսկ ներսից` բաց շագանակագույն, ունի ինը կող։ Պտուղները պարունակում են եթերայուղ`0.5-1, 2%, վիտամին C, շաքար, օսլա, դաբաղող և ճարպայուղ`20%։ Տերևները հարուստ են վիտամիններով, E, A-նախավիտամիններով, հանքային աղերով:

Համեմի հայրենիքն արևմտյան Ասիան է, բնության մեջ հանդիպում է Փոքր Ասիայում, Այսրկովկասում, Հայաստանի Գեղարքունիքի և Վայոց ձորի մարզերում։ Հայկական տեսակները երկար ժամանակ ծաղկասլաք չեն տալիս, սակայն ունեն տերևների հզոր վարդակ։

Համեմը պատկանում է լավագույն մեղրատու բույսերի շարքին։ Մեղուները ոչ միայն հավաքում են ծաղկահյութը, այլ նաև կատարում են խաչաձև փոշոտում, ինչը նպաստում է համեմի բարձր պտղաբերությանը։

Կիրառություն

Եթերայուղը կիրառում են ձեռքի օճառների, օծանելիքի և այլնի արտադրության մեջ։ Ճարպայուղը կիրառվում է շոկոլադ պատրաստելու համար։ Բույսը մշակվում է և լայնորեն օգտագործվում որպես համեմունք։ Բուժական նպատակով օգտագործում են սերմերի թուրմը, որն ունի հակասեպտիկ, սպազմոլիտիկ և ցավամեղմացուցիչ` ստամոքսի խոցի և տասներկումատնյա աղիքի ցավերի դեպքում։Այդ թուրմը բարերար ազդեցություն ունի նաև մարսողության և նյարդային գրգռվածության ժամանակ։

Կենսաբանական տվյալներ

Վեգետացիոն շրջանը՝ 110-125 օր:
Ցանելուց հետո ծիլերը հայտնվում են՝ 2-3 շաբաթից:
Ծիլերը հայտնվելուց 25-40 օր անց ձևավորվում են ցողունները, որոնց վրա 16-20 օր հետո բացվում են ծաղիկները:
Ծաղկելուց 13-18 օր անց սկսում են ձևավորվել պտուղները:
Պտուղները վերջնականապես հասունանում են 19-23 օրում:

Համեմը ցրտադիմացկուն է: Սերմերը սկսում են ծլել +6°С աստիճանի դեպքում, իսկ բույսը կարող է դիմանալ մինչև -10 °С աստիճան ցրտին:

Համեմի համար օդի ամենահարմարավետ ջերմաստիճանը  +22°С է:  Ծաղկման շրջանում +34°С-ից բարձր ջերմաստիճանի հետևանքով  կարող է սնածաղիկ դառնալ և փոխել հոտը:

Համեմը պահանջկոտ է լուսավորության նկատմամբ, բայց վատ չի աճում նաև կիսաստվերում: Լուսավորության պակասը դանդաղեցնում է բույսի աճը, նվազեցնում է բերքատվությունը և եթերային յուղերի պարունակությունը: Սերմեր ստանալու համար, համեմը պետք է ցանել միայն արևկող տեղում:

Համեմը պահանջկոտ է ջրի նկատմամբ: Սերմերի ուռչելու համար համեմն իր քաշի 120%-ի չափ ջրի կարիք ունի: Ամենից շատ ջրի կարիք ունի մինչև ծաղկելը, որից հետո ավելի երաշտադիմացկուն է:

Համեմը լավ է աճում պարարտ, չեզոքին մոտ (рН =6,5-7,5) թթվայնություն ունեցող հողում:

Հղումներ

Դաղձ

Դաղձը (անգլ.՝ Mentha, Mint, ռուս.՝ Мята, լատ.՝ Méntha) շրթնազգիների ընտանիքին պատկանող կոճղարմատավոր, բազմամյա խոտաբույս է։ Բոլոր տեսակներին բնորոշ է սուր հոտավետ բուրմունք, նրանց մեծ մասը պարունակում է մեծ քանակությամբ մենթոլ։ Այս ընտանիքի բույսերը իրարից տաբերվում են քիմիական կազմով, արտադրում են նյութափոխանակության տարբեր ցնդող նյութեր՝ մետաբոլիտներ (նյութափոխանակիչներ), այսպես կոչված՝ ցնդող արոմատիկ նյութեր, որոնք արտադրում են տարբեր հոտեր և մեծ քանակությամբ եթերային յուղեր։
 Դաղձի յուղի հիմնական բաղադրամասը ստացվում է դրա մեջ պարունակվող մենթոլից։ Մենթոլը մաշկի և լորձաթաղանթի հետ շփվելիս հրահրում է սառնության զգացողություն, դրա հետ մեկտեղ նեղանում են արտաքին արյունատար անոթները և լայնանում ներքին օրգանների անոթները։ Դաղձի յուղն օժտված է հզոր հականեխային և թեթև թմրեցնող հատկությամբ։ Բժշկության մեջ դաղձն օգտագործվում է լեղապարկի և լյարդի հիվանդությունների ժամանակ։ Դրանից պատրաստված թուրմերը, եփուկներն ու դեղպատրաստուկներն օգնում են որոշ լեղաքարային հիվանդությունների դեպքում, ուժեղացնում աղիների գալարակծկքանը, մաքրում օրգանիզմը խարամներից, բացի այդ, այն նշանակվում է կոլիտների և էնթերոկոլիտների դեպքում։
Ժողովրդական բժշկությունը խորհուրդ է տալիս դաղձ օգտագործել կենտրոնական նյարդային համակարգի, սրտային հիվանդությունների, մանկական գեղձախտի (ռախիտի) բուժման համար։ Դաղձի թեյը բարելավում է մարսողությունը, կանխում սրտխառնոցը, նպաստում լեղարտադրմանը։ Այն կենարար ըմպելիք է։ Վայրի, օրգանական դաղձի չորացված հումքը օգտագործվում է սնունդների մեջ։ Այն ավելացնում են կարկանդակներին, սալաթներին, պանրին, բանջարեղենով և մսով ճաշերին։ Նրանով համեմում են թեյը, լիկյորը, հրուշակեղենը։

Հղումներ