Պիստակենի

Պիստակենի, խնկենի, խնկածառ, (անգլ.՝  Pistache, ռուս.՝ Фисташковое дерево, լատ.՝ Pistácia) աղտորազգիների ընտանիքի տերևաթափ, հազվադեպ՝ մշտադալար ծառերի կամ թփերի ցեղ։

Տեսակներ

Հայտնի է մոտ 20 (այլ տվյալներով՝ 10), Հայաստանում՝ 1 տեսակ՝ խնկենի բթատերև (P. atlantica)։ Հանդիպում է Լոռու, Տավուշի, Արարատի, Վայոց ձորի, Սյունիքի մարզերի ստորին, երբեմն՝ միջին լեռնային գոտիներում (1200-1500 մ բարձրություններում)։ Աճում է չոր լեռնալանջերի հարավային քարքարոտ մասերում, գետերի կիրճերում, գրանցված է ՀՀ Կարմիր գրքում։

Կենսաբանական նկարագիր

Բուսաբանական նկարազարդում ըստ «Köhler’s Medizinal-Pflanzen» գրքի, 1887 Խնկենու բնի բարձրությունը 8-12 մ է։ Տերևները կաշեկերպ են, եռմասնյա կամ փետրաձև։ Ծաղիկները միասեռ են, երկտուն, տերևանութային հուրաններում։ Ծաղկում է մայիսին։ Պտուղը միասերմ կորիզապտուղ է։

Նշանակություն և կիրառում

Սերմերը պարունակում են մինչև 60% ճարպ (որից ստանում են խնկենու յուղ, անասնակեր, քուսպ), ազոտային նյութեր (26%), տերևները՝ 8-20% տանին (օգտագործվում է որպես աղաղանյութ), բնափայտը՝ բուրավետ խեժ (կիրառվում է լաքերի ու ներկերի արտադրության և դեղագործության մեջ, նաև խունկ պատրաստելու համար (այստեղից՝ խնկենի անվանումը)։ Խնկենի ապրում է 400-500 տարի, 2-3 տարին մեկ առատ պտղաբերում է (բերքատվությունը 1 ծառից՝ 5-10 կգ)։ Բնափայտն ամուր է, օգտագործվում է զանազան ատաղձագործ, իրեր ու գործիքներ պատրաստելու համար և որպես վառելափայտ։ Խնկենին լավ պատվաստակալ է մշակովի սորտեր ստանալու համար։ Խնկենին Հայաստանի կիսաանապատային գոտու նոսր անտառների չորա- և ցրտադիմացկուն ծառատեսակներից է, որի շնորհիվ այն կարելի է օգտագործել հանրապետության ցածրադիր գոտու չոր, քարքարոտ և անջրդի լանջերն անտառապատելու և կանաչապատելու համար։

Բույսի նկարագրություն

Լուսասեր, ջերմասեր, երաշտադիմացկուն բույս է, կարող է դիմանալ մինչև 200 °C սառնամանիքներին, պահանջկոտ չէ հողի նկատմամբ։ Շատ դանդաղ է աճում, սակայն կյանքի տևողությունը մինչև 1000 տարի է։ Կարող է կազմել անտառակներ, որոնք ապաստան են ծառայում որոշ բնաշխարհիկ էնդեմ տեսակների համար։ Առատ մացառներ է տալիս, ունի հողապաշտպան նշանակություն` լանջերի ամրացման համար։ Պիստակենի բթատերևը 8-12 մ բարձրությամբ մշտադալար կամ տերևաթափ ծառ է, երբեմն` մի քանի ոլորված գալարաձև բներով և ճյուղերով։ Ծաղկում է վաղ գարնանը` անչափ գեղեցիկ մուգ վարդագույնով զարդարելով գրեթե գնդաձև սաղարթը։ Խնկենին երկտուն բույս է, տերևներն ավելի ուշ են բացվում, դրանք կազմված են 3,5 կամ 7 բաց կանաչ տերևիկներից, որոնց երկարությունը` 5-20, իսկ լայնությունը` 5-12 սմ է։ Հասունացման շրջանում պտղի գույնը կարող է լինել դեղին, վարդագույն, մուգ կարմիր կամ մանուշակագույն։ Պտղի ներսում գտնվում է կանաչ սերմը, որը պատված է բաց կրեմագույն երկփեղկ փայտանման պատիճով։ Պտուղն ուտելի է։

Քիմիական բաղադրությունը

Պիստակի սերմը հարուստ է ճարպերով` մոտ 14 տոկոս չհագեցած, 18 տոկոս օլեինի և 5 տոկոս լինոլի գլիցերիդներ, 1 տոկոս օմեգա-3 և 2 տոկոս օմեգա-6, յուղեր, և այլն, ընդամենը` 45-60 տոկոս։
Օլեինաթթուն, ֆոսֆորը` մոտ 490 մգ հարյուր գրամ հումքի մեջ, ցինկը` 2,2 մգ, և սպիտակուցները` մոտ 20 տոկոս, կարևոր են շագանակագեղձի հիվանդությունների զարգացումը կանխարգելելու համար։ Հարյուր գրամ հումքի մեջ B1 (0,7-0,9 մգ) և B6 (1,7 մգ) վիտամինների քանակները լրացնում են կերակրող մայրերի համար անհրաժեշտ օրական չափաբաժնի գրեթե կեսը։ Պարունակում է մեծ քանակությամբ կալիում (մոտ 1 գ), նաև մագնիում (120 մգ) և կալցիում (100 մգ)։ Շատ քիչ է նատրիումը (1 մգ), ինչի շնորհիվ ուժեղանում է կալիումի հիպոտենզիվ հատկությունը։

Բժշկության մեջ

Ժամանակակից բժշկությունը մեծ դեր է հատկացնում սննդամթերքի հակաօքսիդանտ հատկություններին։ Բացի ցինկից, A(21 մկգ), C (5,6 մգ), E (2,3 մգ) վիտամիններից, սերմը պարունակում է նաև քոէնզիմ Q-10 (2,1 մգ)։ Այս նյութն ուժեղ հակաօքսիդանտ է։ Պարունակում է նաև մոտ 8 տոկոս շաքարներ, 10 տոկոս բալաստային նյութեր, 2 տոկոս օսլա, 200 մկգ բետա-կարոտին, 160 մկգ B2 և 51 մկգ B9 վիտամիններ, 3,2 մգ երկաթ։ Պիստակի սերմն ունի հակադեպրեսանտ և հակասթրեսային հատկություններ, հակազդում է քրոնիկ հոգնածության առաջացմանը և զարգացմանը։ Տերևները պարունակում են մոտ 7 մգ ասկորբինաթթու։

Արդյունաբերական նշանակություն

Տզերի կենսագործունեության հետևանքով տերևի վրա առաջանում են գալլեր, որոնց մեջ կենտրոնացած է տերևում պարունակվող դաբաղանյութերի 50 տոկոսը։ Գալլերից ստանում են տանին, որն օգտագործում են տեքստիլ արդյունաբերության և կաշվեգործության մեջ։
Յուղն օգտագործվում է օճառի արտադրությունում, խեժից ստանում են գեղարվեստում օգտագործվող լաքեր։ Բույսի բաց մոխրագույն բնից և տարեց ճյուղերից հնագույն ժամանակներից ստացել են բուրումնավետ, դառնահամ խեժը։ Այն ծառայել է որպես խունկ եկեղեցական ծիսական արարողությունների ժամանակ։ Ունի մանրէասպան, վերքամոքիչ հատկություններ։ Խեժը պարունակում է եթերային յուղեր, բարձր է կալցիումի պարունակությունը, օգտակար է օստեոպորոզի դեպքում։ Իտալիայում և այլ երկրներում կիրառում են ստամոքսի քաղցկեղի բուժման ընթացքում։ Նորագույն հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ չեզոքացնում է Helicobacter pilory մանրէի ազդեցությունը, ինչը թույլ է տալիս բուժել ստամոքսի և 12-մատնյա աղիի խոցերը։ Բուսախեժն օգտագործվում է այրվածքի և մաշկային հիվանդությունների բուժման համար նախատեսված քսուքներում։ Օգտակար է նաև լյարդին, կարգավորում է խոլեստերինի բաղադրությունը և մակարդակը։ Նյութի աղբյուրը` Econews.am

Հղումներ

Խավարածիլ

Խավարածիլ (անգլ.՝ Rhubarb, ռուս.՝ Ревень, լատ.՝ Rhéum): Հնդկացորենազգիների ընտանիքին պատկանող բույսերի ցեղ է։ Խոշոր բազմամյա խոտաբույսեր են՝ հզոր արմատներով։

Կենսբանական նկարագիր

Ծաղկակիր ցողունի բարձրությունը 1, 5 – 2, 0 մ է, մերձարմատային տերևները խոշոր են՝ հաստ, մսալի, հյութալի տերևակոթուններով։ Ծաղկաբույլը հուրան է կամ հասկիկ, ծաղիկները՝ երկսեռ, երբեմն միայն արական, պտուղը՝ թևավոր սերմիկ։ Հայրենիքը Հարավ-Արևելյան Ասիան է, Հյուսիսային Մոնղոլիան, Հյուսիսային Չինաստանը, Ալթայը, Սիբիրը։ Հայտնի է մոտ 30 տեսակ (այլ աղբյուրներով՝ 49)։

Տեսակներ

Խավարածիլի որոշ տեսակներ մշակվում են որպես բանջարային, դաբաղային, դեղորայքային բույսեր։ Սննդի մեջ օգտագործվում են տերևակոթունները, որոնք սննդարար են, պարունակում են մինչև 2, 5% շաքարներ, 3, 5% օրգանական թթուներ, կալիումի, կալցիումի, ֆոսֆորի, մագնեզիումի աղեր և վիտամիններ։ Խավարծիլից պատրաստում են կոմպոտ, կիսել, մուրաբա, ջեմ, գինի։ Խավարածիլը ժողովրդական բժշկության մեջ օգտագործվում է աղիքների, լյարդի հիվանդությունների բուժման համար, ինչպես նաև որպես հակացինգային միջոց (արմատները)։
Մշակության մեջ առավել տարածված են 4 տեսակի խավարածիլեր՝

  • սովորական (լատ.՝ Rheum undulatum),
  • կոմպակտ (լատ.՝ Rheum compactum),
  • պատվաստային (Rheum rhaponticum),
  • ցածրաճ (լատ.՝ Rheum nanum)։

Ցրտադիմացկուն, խոնավասեր բույս է, լուսասեր չէ։ Բազմացվում է սերմերով, ինչպես նաև վեգետատիվ ճանապարհով՝ մայր թփի բաժանմամբ։ Բերքատվությունը՝ 300-400 ց/հա։ Հայաստանում կարելի է մշակել գյուղատնտեսական բոլոր գոտիներում։

 Հղումներ

Ծնեբեկ ստևախիտ

Ծնեբեկ ստևախիտը (անգլ.՝ Common Asparagus Fern, Lace Fern, Climbing Asparagus, or Ferny Asparagus, ռուս.՝ Аспаргус перистый, լատ.՝ Asparagus setaceus) շուշանազգիների ընտանիքին պատկանող հարավաֆրիկյան բույս է, որն աճեցվում է որպես սենյակային բույս:

Խնամքը

Ստևախիտ ծնեբեկը իրեն լավ է զգում կիսաստվերում: Աճեցնելու համար հրմար են արևելյան և արևմտյան պատուհանագոգերը: Առանձնապես լավ տեսք ունի բույսը կախովի ծաղկամանի մեջ աճեցնելիս:

Լուսավորությունը
Նախընտրում է ոչ պայծառ, ցրված լուսավորություն: Ամռանը լավագույն տեղը սենյակում արևմտյան և արևելյան պատուահանագոգերն են:

Ձմռանը լույսի աղբյուրին ավելի են մոտեցնում:

Օդի ջերմաստիճանը
Օդի ամենահարմարավետ ջերմաստիճանային տիրույթը +20 – +25 С է: Ամռանը օգտակար է բույսը հանել մաքուր օդի, արևի ուղիղ ճառագայթներից պաշտպանված մի տեղ:

Ձմռանը լավ կլինի ապահովել +12 – +15 С ջերմաստիճան: Ավելի տաք միջավայրում ճյուղերի փշերը կարող են թափվել:

Օդի խոնավությունը
Ստևախիտ ծնեբեկը սիրում է խոնավ միջավայր: Անհրաժեշտ է պարբերաբար ջրով ցողել բույսը: Ձմռանը, երբ սենյակը ջեռուցվում է, ինչպես նաև շոգ ամռանը խորհուրդ է տրվում ծաղկամանը դնել ջրով ու խիճով կամ կերամզիտով լի, լայն ու սաղր տակդիրի մեջ:
Հնարավորության դեպքում, բույսը երբեմն կարելիէ ցնցուղով էլ լողացնել:

Ջրելը
Ստևախիտ ծնեբեկը աճի շրջանում սիրում է առատ որոգումը, բայց պետք չէ թույլ տալ հողի ճահճացում, իսկ  ջրել պետք է միայն հողի չորանալուց հետո:

Ձմռանը քիչ ջրել, մանավանդ, երբ բույսը պահվում է խոնավ և զով սենյակում:

Սնուցումը
Վեգետացիոն շրջանում խորհուրդ է տրվում 2 շաբաթը մեկ սնուցել բույսը ունիվերսալ պարարտանյութով:  Ձմռանը կարելի է սնուցել ամիսը մեկ անագամ՝ կրկնակի նվազեցված չափաբաժիններով:

Տեղափոխումը
Նոր, արագ արմատներ ձևավորող բույսերը ավելի տարողունակ ծաղկամանի մեջ տեղափոխում են տարին մեկ անագամ, վաղ գարնանը:

Հասուն բույսերի տեղափոխման անհրաժեշտություն կարող է ծագել 2-3 տարին մեկ անգամ:

Հողախառնուրդը պետք է կազմված լինի այգու հողից և ավազաից:

Էտն ու ձևավորումը
Ստևախիտ ծնեբեկի նոր ընձյուղները ավելի լավ է չկտրել, քանի որ դարանից հետո աճը դադարում է: Ավելի օգտակար է կտրել չորացած ճյուղերը, ինչը կխթանի նոր ընձյուղների գայացումը:

Սենյակային պայմաններում ստևախիտ ծնեբեկը հազվադեպ, բայց ծաղկում է մանր, սպիտակ ծաղիկներով:

Բազմացումը
Ամենադյուրին և տարածված բազմացման ձևը հասուն բույսը երկու և ավելի մասերի բաժանելն է: Սովորաբար դա անում են գարնանը՝ վեգետացիոն շրջանի մեկնարկին, ինչը նպաստում է բաժանված մասերի կպչելուն:

Կիրառվում է նաև սերմերով կամ ընձյուղային կտրոններով բազմացումը:

Տորֆից և ավազից պատրաստված հողախառնուրդի մեջ ցանված սերմերը ծլում են մոտ մեկ ամսից: Երբ ծիլերը հասնեն 10 սմ բարձրության, դրանք տեղափոխում են առանձին, փոքր ծաղկամանների մեջ:

Կտրոններով բազմացումն անում են մարտին կամ ապրիլին: Կտրոններն արմատակալում են 1-1,5 ամսում, ինչից հետո դրանք նույնպես տեղափոխում են առանձին, մոտ 10 սմ պարագծով ծաղկամանների մեջ:

Հիվանդություններ և վնասատուներ
Ստևախիտ ծնեբեկը կարող է վնասվել ուտիճներից (тля) և սարդոստայնային տիզերից (паутинным клещ): Անհրաժեշտ է պարբերաբար, ուշադիր զննել բույսը և սկսել պայքարը վաղ շրջանում, երբ հնարավոր է վերացնել վնասատուներին առանց քիմիական միջոցների կիրառման:

Ստևախիտ ծնեբեկը կարող է դեղնել և չորանալ անբավարար ջրելու կամ կիզիչ արևի տակ լինելու պատճառով:

Եթե բույսը ամբողջովին դեղնել  է և սկսում է չորանալ, խորհուրդ է տրվում այն ամբողջովին կտրել և շարունակել լավ ջրել մինչև նոր ընձյուղների առաջանալը:

Ձմռանը
Օդի 25 և ավելի բարձր ջերմաստիճանի դեպքում բույսի ճյուղերը կարող են փշաթափ լինել ու չորանալ:

Ձմեռելու համար ամենահարմարավետն է +12 – +15 ջերմաստիճանային տիրույթը:

Ձմռանը քիչ են ջրում, բայց, փետրվարից սկսած, աստիճանաբար ավելացնում են, քանի որ այդ ժամանակ սկսում են աճել նոր ընձյուղները:

Ցանկալի է ստևախիտ ծնեբեկը հեռու պահել ջեռուցման սարքերից և հետևել օդի խոնավությանը:

Ուշադրություն. Ստևախիտ ծնեբեկի պտուղները թունավոր են:

Այլ փաստեր
Անվիճելի է, որ ստևախիտ ծնեբեկն ունի ֆիտոնիցիդ հատկություն: Այն մաքրում է օդը թունավոր տարրերից և հիվանդություններ հարուցող միկրոօրգանիզմներից:

Բույսի առողջ ու փարթամ տեսքը և արագ աճելու ունակությունը աճեցնողներին պարգևում են լավ տրամադրություն և դրական էմոցիաներ:

Տես նաև ԾՆԵԲԵԿ “ԱՂՎԵՍԻ ՊՈՉ” հոդվածը ==>

Հղումներ

Նարինջ

 

Նրնջի աճեցումը սերմից

Վնասատուները

Ցիտրուսայինների հիմնական վնասատուներն են՝

  • Վահանակիրը և կեղծ վահանակիրը (Diaspididae, Истинная и ложная щитовки);
  • Սարդոստայնային տիզը (Spider mite, Паутинный клещ, Tetranychidae);
  • Սպիտակաթևիկ (Белокрылка);
  • Ուտիճը (Aphid, Тля)։

ԻՆՉՊԵՍ ՍԵՆՅԱԿԱՅԻՆ ԲՈՒՅՍԵՐԸ ՊԱՇՏՊԱՆԵԼ ՎՆԱՍԱՏՈՒՆԵՐԻՑ ==>

ԲՈՒՅՍԵՐԻ ԲՈՒԺՄԱՆ ԵՒ ԽՆԱՄՔԻ ԺՈՂՈՎՐԴԱԿԱՆ ՄԻՋՈՑՆԵՐ ==>

Ֆիկուս բենջամինա

Ficus_Benjamina
Ֆիկուս բենջամինան (անգլ․՝ Weeping fig, ռուս․՝ Фикус бенджамина, լատ․՝ Ficus Benjamina): Բարակ, խոնարվող ընձյուղներով  և ձվաձև, սրածայր տերևներով մշտադալար ծառ է:  Կան թե՛ կանաչ տերևներով, թե՛ խայտաբղետ տեսակներ:
Բնական պայմաններում հասնում է մինչև 25 մետր բարձրության, տարածված է Հնդկաստանում, Չինաստանում, Հարավարևելյան Ասիայում և Ավստրալիայի հյուսիսում:
Ֆիկուս բենջամինան ամենատարածված սենյակային բույսերից է: Լայնորեն օգտագործվում է ֆիտոդիզայնում և կանաչապատման համար:

Խնամքը

  • Օդի ամենահարմարավետ ջերմաստիճաններն են՝ 25—30 °C ամռանը և 16—20 °C ձնռանը;
  • Չի սիրում օդի ջերմաստիճանի կտրուկ փոփոխություններ և միջանցահովեր;
  • Չի սիրում հաճախակի ջրվել, սիրում է հաճախ ցողվել ջրով;
  • Չի սիրում արևի ուղիղ ճառագայթների ներքո լինել;
  • Կանաչատերև տեսակները կարող են աճել կիսաստվերում, իսկ խայտաբղետները պետք է պայծառ, ցրված լուսավորությամբ տեղում աճեցնել:

Բազմացումը սերմերով

WP_20170714_001Ֆիկուս բենջամինին սերմերով բազմացնելը շատ բարդ գործ է և հազվադեպ է կիրառվում: Սերմերը նախապես պետք է մշակել աճի խթանիչով (1 օր թրջել «Гетероауксин»-ի, «Эпин»-ի կամ «Гумат»-ի լուծույթում) և ֆունգիցիդով և ցանել խոնավ, թեթև, փխրուն հողախառնուրդի մակերեսին: Ոմանք խորհուրդ են տալիս սերմերը ծածկել ավազի 0,5 սմ շերտով: Բարձր խոնավություն ապահովելու համար պետք է ստեղծվեն ջերմոցային պայմաններ՝ ցանքը ծածկվի ապակով, ցելոֆանով կամ պլաստիկ շշով: Մինի ջերմոցը պատք է պարբերաբար, օրը 10-15 րոպեով օդափոխել: Սերմերի ծլելու համար պետք է նաև ապահովել կայուն, 25-30 աստիճան ջերմություն: Հողախառնուրդը պետք է միշտ խոնավ լինի: Ծլելուց հետո, ծիլերի համար պետք է լավ լուսավորություն ապահովվի:
Խորհուրդ է տրվում անհրաժեշտ քանակությունից էականորեն ավելի սերմեր ցանել, հաշվի առնելով դրանց ցածր ծլողունակությունն ու հետագայում ծիլերից լավագույնները ընտրելու հնարավորություն ունենալը:
Առաջին տերևների գոյացումից հետո, լավագույն ծիլերը պետք է տեղափողել դրենաժ ունեցող առանձին ծաղկաբաժակների մեջ:

Բազմացումը տնկաշիվերով

Ֆիկուս բենջամինին, ինչպես ֆիկուսների շատ ուրիշ տեսակներ, հեշտորեն բազմացվում է տնկաշիվերով: Մինչև 15 սմ երկարությամբ տնկաշիվերը կտրում են սուր դանակով: Մկրատով չի կարելի, այդպես կտրելուց շիվի հյուսվածքը ը ճզմվում են, ինչի հետևանքով էականորեն դանդաղում է արմատագոյացումը: Տնկաշիվի վրա թողնում են 2-4 տերևներ, մեծ տերևները հեռացնում են՝ խոնավության կորուստը նվազեցնելու միտումով: Կաթնահեղուկը, որը դուրսէ մղվում տնկաշիվի կտրվածքներից պետք է անպայման լվանալ հոսող ջրի տակ, այլապես, չորանալով այն նույնպես կարգելակի արմատագոյացումը:
Կաթնահեղուկի հոսքը դադարելուց հետո, տնկաշիվը թողնում են 1-2 ժամ մաքուր օդին չորանա:
Տնկաշիվերը կարելի է արմատակալման դնել ջրի մեջ կամ հատուկ պատրաստված սուբստրատի՝ խոնավ ավազի, տորֆի և ագրոպեռլիտի խառնուրդի մեջ:
WP_20170714_001

Հղումներ

Սամիթ

Սամիթը (անգլ.՝ Dill, ռուս.՝ Укроп, լատ.՝ Anethum graveolens) նեխուրազգիների ընտանիքին (Apiaceae) պատկանող միամյա տերևաբանջար է։ Օգտագործվում է որպես թարմ կանաչի, որպես համեմունք՝ վարունգի և այլ թթուների մեջ, իսկ ձմռանը կերակուրների մեջ օգտագործվում է չորացված սամիթը։

Սամիթի հայերեն այլ անվանումներն են՝ բաղբակ, տերաթողիկ, տերաղոթի:

Սամիթը կարող է դիմանալ մինչև -4 աստճան ցրտին, այնպես որ ցանել կարելի է վաղ գարնանը՝ ձնհալից անմիջապես հետո: Սերմերը կարող են ծլել օդի +3°C ջերմաստիճանին, իսկ աճի համար օդի ամենահարմարավետ ջերմաստիճանայինտիրույթը +15…+20°C է:

Հղումներ

Խաղող

Խաղողը (անգլ.՝ Grape, ռուս.՝ Виноград, լատ.՝ Vítis), խաղողազգիների ընտանիքին պատկանող՝ փաթաթվող ցողունով բույս է։ Պտուղները լինում են տարբեր երանգի և կազմում են տարբեր ձևի, մեծության և խտության պտղաբույլեր՝ ողկույզներ։  Ողկույզները հասած վիճակում քաղցր հատապտուղներ են։ Խաղողի տեսակների զգալի մասն առաջացել է եվրոպական վայրի խաղողից, որն աճում է նաև Հայաստանի Հանրապետության տարածքում (Մեղրի, Լոռի- Փամբակի կիրճեր)։

Խաղողի էտը

Խաղողի էտը պարտադիր միջոցառում է յուրաքանչյուր պարտիզպանի համար: Էտը երիտասարդացնում է խաղողի վազը ու նպաստում բերքատվության էական ավելացմանը:  Կտրելով կամ կարճացնելով շիվերը խթանում ենք նոր՝ պտղաբեր շիվերի գոյացումն ու աճը:
Գոյություն ուն 3 տիպի էտ: Դրանք, առանձին կամ համադրելով, կիրառում են, կախված խողողի տեսակից և վազի վիճակից:

Կարճ

Этот способ обрезки ещё называют «на сучок». Смысл её заключается в том,  что все побеги обрезаются довольно коротко. На каждом побеге оставляют 2-4 глазка.
Такие коротко обрезанные отводы называют сучками замещения. Они нацелены на формирование растения и выполняют омолаживающую функцию.
Делается это так: если у сучка замещения первый от основания глазок направлен внутрь, то на нём рекомендуется оставлять ещё три почки. Отвод, который начинает произрастать из первого глазка, обычно обламывают. Это позволяет сучку замещения расти наружу куста, а не внутрь. После такой обрезки на ветвях растения остаётся не более 40 глазков.

Միջին

На каждом отводе оставляют порядка восьми глазков. Это позволяет сохранить все устойчивые к холодам отводы. На кусте оставляют около 50 глазков.

Երկար

Этот вид обрезки нацелен на увеличение плодоносности растения, но такой способ подходит не всем сортам. На каждом побеге оставляют до 15 глазков. На всём растении не более 60 глазков. Длинная обрезка применяется в основном для азиатских разновидностей винограда.

Խառը

Считается наиболее популярным среди садоводов. Этот способ заключается в комбинировании длинной и короткой обрезки. Другими словами, часть побегов подрезают «на сучок». Это позволяет растению постоянно обновлять свои побеги. Другую часть побегов слегка укорачивают на плодоношение.



Ի տարբերություն պտղատու ծառերի էտի, խաղողի ճյուղերը չի կարելի կտրել անմիջապես հիմքից: Միշտ թողնում են մի փոքր կոճղիկ: Պատճառն այն է, որ խաղողի կտրվածքները ժամանակի հետ ոչ թե փակվում են, այլ չորանում:

Խաղողի խնամքը գարնանը

Սեզոնի սկզբում անհրաժեշտ է կանխել սնկային հիվանդությունները և վանել վնասատուներին։ Կանխարգելիչ միջոցառումները շատ արդյունավետ են և թույլ են տալիս պահպանել բույսի առողջությունը և ապագա բերքը:

Խաղողի թփերը բացելուց անմիջապես հետո վազերը մշակվում են երկաթարջասպով (երկաթի սուլֆատ) (300-500 գ 10 լիտր ջրին)։ Եթե ​​աչքերն արդեն փքվել են, ապա դեղաչափը կրճատվում է՝ 200-300 գ 10 լիտր ջրին։ Այս բուժումը սպանում է վազերի վրա ևմեռած սնկերը:

Երկրորդ բուժումն իրականացվում է, երբ միջին օրական ջերմաստիճանը հասնում է մոտ 10-ի և երբ հայտնվում են 3-5 տերևներով կանաչ ընձյուղներ։ Օգտագործում են Horus, Strobi պատրաստուկներ: Միաժամանակ խաղողը կարելի է մշակել միջատասպաններով և ակարիցիդներով՝ Actekllik, Decis։

Երրորդ բուժումը պետք է իրականացվի ծաղկելուց առաջ։ Կիրառում են պղինձ պարունակող պատրաստուկներ՝ Ռիդոմիլ գոլդ, Տոպազ, Հորուս։ Այս դեղերը գործում են 8-14 օր, սպանում են սնկերի լայն տեսականի, բարձրացնում բույսերի իմունիտետը։

Գարնանը խաղողը քիմիական նյութերով մշակելը բացասական հետևանքներ չի ունենում բերքի և մարդկանց առողջության վրա։ Որոշակի ժամանակ անց բոլոր քիմիական նյութերն ամբողջությամբ դուրս են են մղվում բույսից՝ ողկույզների հասունացումից շատ առաջ:

Սնուցումը

Առաջին երեք տարիներին երիտասարդ խաղողները սնուցման կարիք չունեն: Տնկելու ժամանակ փոսի մեջ լցված պարարտանյութերը բավարարում են։ Երիտասարդ բույսերին թույլ չեն տալիս պտուղ տալ, նրանց ողջ ուժը գնում է ընձյուղների ամրացմանն ու ձևավորմանը։ Կյանքի չորրորդ տարում արդեն թույլատրում են պտուղներ ձևավորել։ Իսկ խոշոր ողկույզների ձևավորումը խթանելու համար անհրաժեշտ է լավ սնուցում։

Խաղողի համար պարարտանյութը պետք է կիրառվի հիմնական արմատների խորության վրա: Այդպես, սննդարար նյութերը լավ են կլանվում: Փորձառու այգեպանները խաղող տնկելիս, թփի մոտ խողովակ են թաղում, որով հետո սնուցում և ջրում են բույսը։ Հակառակ դեպքում սննդարար լուծույթները լցնում են թփից 50-80 սմ հեռավորության վրա փորված ակոսի մեջ՝ ամբողջ տրամագծով։ Ակոսի խորությունը՝ 40-50 սմ։

Յուրաքանչյուր սնուցումից առաջ խաղողի թփերը լավ ջրվում են։ Մեկ մեծահասակ խաղողի համար հիմնական գարնանային սնուցումը տալիս են հետևյալ լուծույթով՝ 10 լիտր գոլ ջուր, 2 ճաշի գդալ սուպերֆոսֆատ, 1 ճաշի գդալ ամոնիումային սելիտռա, 1 ճաշի գդալ կալիումի սուլֆատ։

Այս սնուցումն արվում է երբ թուփը դեռ չի արթնացել և գտնվում է հանգստի վիճակում։

Երկրորդ սնուցումն արվում է ծաղկելուց 2 շաբաթ առաջ՝ նույն լուծույթով։

Երրորդը կատարվում է ողկույզների ձեւավորումից հետո: Բայց ազոտի բաղադրիչը՝ ամոնիումային սելիտրան հանվում է լուծույթի բաղադրությունից։ Ազոտի ավելցուկը կհանգեցնի կանաչ զանգվածի անհարկի աճի:

Սնուցելու համար կարելի է նաև համալիր պարարտանյութեր կիրառել՝ Master, Florovit, Isabion:

Օրգանական պարարտանյութերից օգտագործում են փտած գոմաղբ, թռչնաղբի թուրմ և գոմաղբի հեղուկ։

Սաղարթային սնուցումները հիանալի լրացնում են արմատային սնուցումները: Խաղողի տերեւները արագ կլանում են օգտակար տարրերը։ Կարելի է համալիր պարարտանյութեր կիրառել՝ Master, Florovit, Isabion:

Թանթռնիկներ

tantrnik

Թանթռնիկները (անգլ․՝ Stonecrop, ռուս.՝ Очиток, Седум, լատ.՝ Sedum) թանձրատերևների (Crassulaceaeընտանիքին պատկանող, հիմնականում սուկուլենտ բույսեր են:
Բնական պայմաններում տարածված են հյուսիսային կիսագնդում՝ Եվրոպայի, Ասիայի և Հյուսիսային Ամերիկայի բարեխառն գոտիներում:

Սովորաբար սենյակային պայմաններում աճեցնում են թանթռնիկների սուկուլենտ տեսակներ, հետևաբար նրանց նկատմամբ անհրաժեշտ է համապատասխան խնամք՝ բարձր ջերմաստիճան, չափավոր ջրել, արև, հազվադեպ սնուցում հատուկ պարարտանյութերով։

Սենյակային պայմաններում թանթռնիկների ծաղկելուն հասնելը բավականին դժվար է. դրա համար անհրաժեշտ է ապահովել օդի բավականին ցածր ջերմաստիճան ձմռանը, իսկ ամռանը բարձր ջերմաստիճան: Շատ տեսակներ կարելի է աճեցնել որպես ամպելային բույսեր, քանի որ բնության մեջ թանթռնիկները սովորաբար աճում են քարերի և ժայռերի ծերպերի վրա՝ դրանցից կախված:

Բույսերը ոչ միայն գեղեցիկ են և հեշտ մշակության մեջ, այլև օգտակար: Ժողովրդական բժշկության մեջ տերևներն օգտագործում են վերքեր և այրվածքներ բուժելու համար։ Թանթռնիկի թուրմն օգտագործվում է որպես կենսախթանիչ՝ այն նույն դեպքերում, երբ օգտագործվում է հալվեն:

Թանթռնիկների տեսակները

Թանթռնիկ Մորգանի

(անգլ.՝ , ռուս.՝ Седум Моргана, Обезьяний хвост,  լատ.՝ Sedum morganianum)

Wikipedia: Sedum morganianum

Թանթռնիկ հաստատերև

(անգլ.՝ , ռուս.՝ Седум толстолистный, Нос пьяницы,  լատ.՝ Sedum pachyphyllum)

Wikipedia: Sedum pachyphyllum

Թանթռնիկ կարմրավուն

(անգլ.՝ Jelly-beans, Christmas-cheer, ռուս.՝ Седум красноокрашенный,  լատ.՝ Sedum rubrotinctum)

Wikipedia: Sedum rubrotinctum

Թանթռնիկ իսպանական

(անգլ.՝ Spanish stonecrop, ռուս.՝ Очиток испанский,  լատ.՝ Sedum hispanicum)

Wikipedia: Sedum hispanicum

Թանթռնիկ Ադոլֆի

(անգլ.՝ Golden Sedum, ռուս.՝ Седум Адольфа,  լատ.՝ Sedum adolphii)
Sedum-adolphii-Golden-Sedum

Wikipedia: Sedum adolphii

Թանթռնիկ Վեյնբերգի

(անգլ.՝ Ghost plant, ռուս.՝ Седум Вайнберга,  լատ.՝ Sedum weinbergii, Graptopetalum paraguayense)
Sedum-weinbergii
Седум Вайнберга (Sedum weinbergii). Этот вид – суккулентное растение, выращивают, как ампельное. Побеги мясистые, лежачие, слегка поднимающиеся. Листья глянцевые, с восковидным налетом, вытянуто-яйцевидной формы, располагаются на побегах поочередно, сидячие, зелено-розоватого цвета, немного отдают сизым. В щитковидное соцветие собираются цветки белого цвета.

Wikipedia: Sedum weinbergii

Թանթռնիկ Գրեգի

(անգլ.՝ , ռուս.՝ Седум Грегга,  լատ.՝ Sedum Greggii)
Седум Грегга (Sedum greggii). Также известен под названием седум разнолистный (Sedum diversifolium). Этот травянистый многолетник родом из Мексики. Побеги однолетние, сначала прямостоячие и голые, со временем стелющиеся и незначительно ветвящиеся, недлинные (до 20 см). Листья яйцевидной формы, очень маленькие (всего до 5 мм в длину), зелено-сероватого оттенка – это листья на молодых побегах; на взрослых побегах листья чуть длиннее (до 12 мм в длину), светло-зеленого цвета, выпуклые. Период цветения приходится на конец зимы – конец весны, цветки желтого цвета, растут всего по 2-4 штуки на недлинном цветоносе.

Թանթռնիկ Զիբոլդի

(անգլ.՝ , ռուս.՝ Седум Зибольда,  լատ.՝ Sedum Sieboldii)
Седум Зибольда (Sedum sieboldii). Этот вид родом из Японии, является травянистым многолетником, который можно часто встретить в комнатной культуре. Побеги до 30 см длиной, свисающие. Листья сидячие, светло-зеленого цвета, к краю принимающие красноватый оттенок, кругловатой формы. Период цветения – начало-середина осени. Цветки розового цвета. При выращивании в комнатах довольно вынослив.

Թանթռնիկ հավաք

(անգլ.՝ , ռուս.՝ Седум ,  լատ.՝ Sedum )

Седум компактный / Sedum compactum

Седум компактный (Sedum compactum). Еще один травянистый многолетник из Мексики. Листья у этого вида имеют вытянуто-яйцевидную форму, располагаются черепитчато и плотно друг к другу, зелено-сероватого оттенка, мелкие. Период цветения – начало-середина лета, на цветоносе появляются 2-3 белых цветка с приятным запахом.

Թանթռնիկ ուղղաձիգ

(անգլ.՝ , ռուս.՝ Седум ,  լատ.՝ Sedum )

Седум линейный / Sedum lineare

Седум линейный (Sedum lineare). Травянистый многолетник родом из Японии и Китая. Побеги стелющиеся, хорошо и густо ветвятся, легко укореняются. Листья небольшие, располагаются в мутовках по три-четыре штуки, плоские на верхней стороне, светло-зеленого цвета, линейной формы (до 0,5 см в ширину, и до 1,5 см в длину). Обычно выращивают как ампельное растение, Период цветения приходится на конец весны – начало осени, цветет желтыми цветками, собранными в зонтиковидны соцветия.

Թանթռնիկ Մորգանի

(անգլ.՝ , ռուս.՝ Седум ,  լատ.՝ Sedum )

Седум Моргана / Sedum morganianum

Седум Моргана (Sedum morganianum). Травянистый многолетник родом из Мексики. Побеги длинные (до 1 м в длину) и густо покрыты листьями. Листья светло-зеленого цвета, вытянуто-овальной формы (в длину до 20 мм, в а ширину до 5 мм), объемные, верхняя сторона листа прямая. Выращивают вид как ампельное растение, которое может даже неплохо цвести. Цветки красно-розового оттенка, собираются в зонтиковидных соцветиях по 10-15 штук.

Թանթռնիկ

(անգլ.՝ , ռուս.՝ Седум ,  լատ.՝ Sedum )

Седум потозинский / Sedum potosinum

Седум потозинский (Sedum potosinum). Этот вид – суккулент, растение многолетнее. Молоды побеги у этого вида стелющиеся, с возрастом поднимаются. Листья линейной формы, закруглённые на верхушке, на побеге располагаются по очереди, сидячие, со светло-зеленой листовой пластиной с белым отблеском и розоватой верхушкой. У растения быстро вытягиваются побеги, поэтому оно нуждается в регулярных обрезках. Цветет белыми цветками.

Թանթռնիկ Ստալի

(անգլ.՝ , ռուս.՝ Седум ,  լատ.՝ Sedum )

Седум Сталя / Sedum stahlii

Седум Сталя (Sedum stahlii). Крупный травянистый многолетний полукустарник из Мексики. В высоту может достигать 20 м (в природе). Стебель почти не ветвится, прямой. Побеги стелются, ветвятся слабо. Листья располагаются супротивно, небольшие, в длину около 1 см, в ширину – на 2-4 мм меньше, имеют яйцевидную форму, толстые, слегка опушены, красно-коричневого цвета. Цветки собираются в метельчатом соцветии на верхушке разветвленного цветоноса. Период цветения припадает на конец лета – начало осени, цветки желтого цвета. Этот вид популярен в комнатной культуре.

Թանթռնիկ փռվող

(անգլ.՝ , ռուս.՝ Седум ,  լատ.՝ Sedum )

Седум стелющийся / Sedum humifusum

Седум стелющийся (Sedum humifusum). Дернистые невысокие представители рода из Мексики. Листья у этого вида яйцевидной формы, края укрыты маленькими волосками, зеленого цвета, со временем принимающие красноватый оттенок. Период цветения – с середины весны до начала лета. Цветки желтого цвета, растут по одному.

Թանթռնիկ թանձրատերև

(անգլ.՝ , ռուս.՝ Седум ,  լատ.՝ Sedum )

Седум толстолистный / Sedum pachyphyllum

Седум толстолистный (Sedum pachyphyllum). Полукустарники из Мексики, вырастают до 30 см в высоту. Листья плотные, сизо-серые, верхушка листа принимает красный оттенок, имеют булавовидную форму, достигают в длину 4 см, верхушка тупая. Период цветения приходится на середину весны, цветки желто-зеленого или чисто желтого цвета, соцветие зонтиковидное.

Թանթռնիկ Թրելիսի

(անգլ.՝ , ռուս.՝ Седум ,  լատ.՝ Sedum )

Седум Трелиса / Sedum treleasii

Седум Трелиса (Sedum treleasii). Травянистый многолетник родом из южной части Северной Америки. Стебли темно-коричневые, прямые, деревенеют. Листья глянцевые, светло-зеленые, яйцевидной формы, могут быть немного вытянутые, в длину до 25 мм, а в толщину до 10 мм. Цветки светло-желтые собираются в полушаровидном соцветии.

Խնամքը

Седум (лат. Sedum) – суккулент из семейства толстянковых растений. Род включает в себя до 600 видов растений: суккуленты, одно-, двух- и многолетние травянистые растения, иногда невысокие полукустарники. В природе распространены в северном полушарии: умеренных поясах Азии, Европы и Северной Америки. Название растения происходит от слова «сидеть», которое характеризует основное свойство рода – расти практически на любых каменных поверхностях.
В комнатных условиях обычно выращивают суккулентные виды седума, поэтому и уход за ними требуется соответствующий: высокая температура, умеренный полив, солнце, редкие подкормки специальными удобрениями. Добиться цветения в комнатных условиях довольно сложно: для этого необходимо обеспечить довольно низкую температуру зимой, и высокую – летом. Многие виды можно выращивать, как ампельные растения, поскольку в природе седумы обычно растут на камнях и отвесных скалах, свисая с них.
Седум не только красив и хорош в культуре, но еще и полезен. Листья в народной медицине применяют для заживления ран и как средство от ожогов. Экстракт седума используют как биостимулятор в тех же случаях, в которых применяют и алоэ. Домашний седум еще известен как очиток, лихорадочная и грыжная трава.
Размещают на самом светлом, солнечном месте, летом — лучше всего вынести на открытый воздух. Зимой необходимо организовать период покоя с прохладным содержанием (температура от +5 до +15 °C) и очень редким поливом. В период активного роста поливают умеренно, подкармливают один раз в месяц удобрениями для кактусов и суккулентов. Необходимо очень бережное обращение с листьями, так как они опадают при механическом воздействии. Пересаживают раз в 2-3 года, больше с целью омоложения, так как оголенные стебли выглядят малодекоративно. Размножают весной и летом стеблевыми черенками, отводками и зрелыми листьями, которые перед высадкой нужно подсушить.
Название рода происходит от латинского слова sedo — «сидеть» и связано с тем, что некоторые виды способны расти практически на гладких скалах.

Седум – болезни и вредители

Оголение стебля седума. У седума это может происходить по нескольким причинам. Основные – недостаток света (тогда стебли вытягиваются и теряют декоративный вид) и механические повреждение, при которых отламываются листья.
У седума гниют корни. Причиной может стать обильный полив при содержании зимой в прохладных условиях. Необходимо сократить полив, а растение может придется обновить черенкованием.
Сохнут листья седума. Седум испытывает нехватку влаги. Вместе с этим листья могут еще и сморщиваться. Доводить земляной ком до пересушки нельзя – полейте растение и листья в скором времени могут опять набраться сил.
Вытягиваются стебли седума. У седума это происходит, если растению недостаточно света (выращивается в тени или на северных окнах). Ему необходимо не просто яркое освещение, а еще и некоторое количество прямых солнечных лучей.
Вредители седума и болезни. Седум при неправильном уходе может начать гнить. Также может поражаться корневыми червецами.

Սցիարիդները

Սցիարիդները (անգլ.՝ Dark-winged fungus gnats, ռուս.՝ Цветочные мошкиПочвенные комарики, lat:` Sciaridae) երկթևանիների կարգին պատկանող մլակներ են: Դրանք հայտնվում են բույսերը չափից շատ ջրելու հետևանքով՝ երբ հողի մակերեսային շերտը չի հասցնում չորանալ: Հաճախ այդպիսի բան տեղի է ունենում բնակարաններում, ձմռանը:
Իրենք իրենցով, սցիարիդները բույսերին վնաս չեն հասցնում, բայց իրենց թրթուրները կարող են վնասել բույսերի արմատները:
Եթե թրթուրներն այնքան շատ են ծաղկամանում, որ երևում են անզեն աչքով, հարկավոր է տեղահանել բույսը և տնկել նոր, ախտահանված հողախառնուրդի մեջ:

Սցիարիդների հատնվելու կանխարգելումը

Մի քանի պարզ կանոնների հետևելով կարելի է կանխարգելել սցիարիդների հայտնվելը:

  • Պարբերաբար փխրեցրեք ծաղկամանի հողը;
  • Թույլ մի տվեք ծաղկամանի հողի գերխոնավացում, ջրեք չափավոր;
  • Հետևեք բույսերի տերևների վիճակին և անհապաղ հեռացրեք հիվանդ և թափված տերևները;
  • Էկզոտիկ հեղուկներով մի՛ ջրեք բույսերը: Թեյի, սուրճի, մսի “ջրերը” փառահեղ հյուրասիրություններ են մլակների համար:
Որպես ընդհանուր կանոն, խորհուրդ է տրվում բույսերը ջրել փափուկ, հնացված, գոլ ջրով՝ այն ժամանակ, երբ ծաղկամանի հողը չորացել է 1-1,5 սմ խորությամբ:

Պայքարը սցիարիդների դեմ

  • Տարբերակ 1.
    Կախված ծաղկամանի մեծությունից, 2-10 լուցկու հատիկներ գլխիկով խրեք հողի մեջ և թեթև ջրեք բույսը: Պարբերաբար հանեք ու ստուգեք լուցկու հատիկների վիճակը և, երբ գլխիկի ծծումբը վերանա, փոխարինեք նորով: Սովորաբար, լուցկու հատիկների 4-րդ “հերթափոխից” հետո, մլակները վերանում են:
  • Տարբերակ 2.
    Ջրեք բույսը կալիումի պերմանգանատի (մարգանցովկա) թույլ լուծույթով: Լուծույթը բաց վարդագույն պետք է լինի, ավելի թանձր լուծույթը կարող է այրել բույսերի արմատները:
  • Տարբերակ 3.
    Ջրեք բույսը օճառի թույլ լուծույթով:
  • Տարբերակ 4. Սխտորի 3 գլխիկ ճզմեք և վրան 1 լիտր եռման ջուր լցրեք: Առնվազն 4 ժամ սպասելուց հետո, հեղուկը քամել և դրանով ջրել ու ծողել բոույսը:
  • Տարբերակ 5. Նարինջի կեղևի կտորներ խրեք ծաղկամանի հողի մեջ:
  • Տարբերակ 6. Սխտորի մի քանի շերտեր կտրատեք և, կտրվածքով դեպի ներքև դրեք ծաղկամանի հողին:
Հղումներ