Կոտեմը (անգլ.՝ Garden cress, ռուս.՝ Кресс-салат, լատ.՝ Lepidium sativum) , կաղամբազգիների (խաչածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա, երկամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ է։ Հայտնի է մոտ 150 տեսակ։
Կոտեմի աճեցումը բաց գրունտում
Բաց գրունտում կոտեմը կարելի է ցանել վաղ գարնանը՝ երբ հողը հալչի առնվազն 4 սմ խորությամբ: Կոտեմի համար նախատեսված տեղում լավագույն նախորդողներն են սոխը, սամիթը, բաթաթը, ճակնդեղը, շաղգամը, բողկը, գազարը և այլ արմատապտուղներ:
Լավ կլինի նախապես պարարտացնել հողն աշնանը:
Կոտեմը դիմանում է մինչև -5 աստիճան ցրտահարությանը:
Սերմերը ցանում են շարքերով՝ 0,5-1 սմ խորությամբ, մոտավորապես 1 գրամ սերմ 1 ք.մ.-ին հաշվարկից ելնելով: Շարքերի միջեվ հեռավորությունը պետք լինի 10-20 սմ:
Միշտ թարմ բերք ունենալու համար կարելի է 7-15 օրը մեկ նոր ցանք անել միջշարային հատվածում:
Կոտեմի սերմերը 3-4 տարի պահպանում են իրենց ծլողունակությունը:
Անհրաժեշտ է ամեն օր, առատ ջրել ցանքը, մանավանդ երբ օդի ջերմաստիճանը բարևրանում է, իսկ շոգեր սկսվելուն պես, արևկող տեղերում էլ չեն ցանում:
Լավ խնամքի դեպքում, 1 ք.մ.-ից կարելի է 0,5−2 կգ կոտեմի բերք ստանալ:
Կոտեմի աճեցումը սենյակային պայմաններում
Կոտեմը համեմատաբար արագ աճող բույս է, վաղահաս տեսակները ծլելուց 10-14 օր հետո աճում են 6-ից 8 սմ և արդեն ուտելի են:
Տանը կոտեմն աճեցնել կարելի է ցանկացած անոթում՝ 2-4 սմ հողի շերտ ապահովելով:
Սեննյակային աճեցման համար լավ է նաև այն, որ շատ պայծառ լուսավորություն չի պահանջվում: Թաղարը, որտեղ աճում է կոտեմը ամեն օր պտտում են, որպեսզի բույսը բոլոր կողմերով հավասարապես լուսավորվի և չձգվի: Կոտեմը կարող է աճել նաև միայն արհեստական լույսի ներքո:
Ցանելիս սերմերը հավասարաչափ ցրում են հողի մակերեսով՝ 1 ք.մ.-ին 5-8 գրամ սերմի հաշվարկից ելնելով, այնուհետև ծածկում են 0,5-1 սմ հաստությամբ պարարտ հողախառնուրդով:
Ջրում են ջրցողիչով, պարբերաբար և առատ:
Մինչ տերևների գոյանալը, օդի ջերմաստիճանը պետք է լինի 6-12 C, այնուհետև կարելի է բարձրացնել մինչև 15-18 աստիճան:
Կոտեմի օգտակարությունը
Կոտեմի 90%-ը ջուր է, ուստի ունի ցածր կալորիականություն՝ ընդամենը 32 կկալ 100 գրամի մեջ:
Իսկ մարդուն անհրաժեշտ վիտամիններով շատ հարուստ է, պարունակում է A, B, C, D, K, PP վիտամիններ:
Պարունակում է նաև լուսածին (ֆոսֆոր), մագնիում, երկաթ, կրածին:
Կոտեմն ուտելը ախորժակ է բացում, կարգավորում է ճնշումը, նպաստում է օրգանիզմից խարամի դուրսբերմանը:
Ժողովրդական բժշկությունում կոտեմի հյութն օգտագործվում է արյան պակասության՝ անեմիայի դեպքում:
Ժամանակակից բժշկությունը խորհուրդ է տալիս օգտագործել կոտեմը կատարակտայի կանխարգելման համար:
Օգտագործվում է նաև շագանակագեղձի բորբոքումը բուժելու համար, ուստի ուտելն օգտակար է բոլոր տարիքների տղամարդկանց համար: